Rękojmia czy gwarancja: co wybrać?

Po wykonaniu umowy, np. sprzedaży czy umowy o remont, może się okazać, że przedmiot umowy jest wadliwy. Wada może się ujawnić nawet kilka miesięcy po odbiorze dzieła i podpisaniu protokołu odbioru z adnotacją “bez uwag”. Z jakich instytucji prawa cywilnego mogą skorzystać przedsiębiorcy (ale także i konsumenci) żeby dochodzić swoich praw?

W jakich sytuacjach może być konieczne skorzystanie z rękojmi/gwarancji?

Rękojmia i gwarancja to instytucje prawa cywilnego, które mogą mieć zastosowanie jako forma odpowiedzialności wykonawcy (sprzedawcy) za wykonanie umowy po jej zakończeniu. W tym zakresie zarówno rękojmia jak i gwarancja mogą być pomocne, kiedy podczas realizacji umowy strony nie mają żadnych zastrzeżeń do jakości przedmiotu umowy, ale po pewnym czasie od zakończenia umowy, ujawniają się wady. Wady przedmiotu umowy mogą być na tyle istotne, że w niektórych przypadkach całkowicie lub częściowo uniemożliwiają korzystanie z ww. przedmiotu umowy.

W jakich umowach możemy rozpatrywać rękojmię i gwarancję? Katalog tych umów nie jest zamknięty, ale poniżej można przytoczyć najpopularniejsze umowy, w których rękojmia czy gwarancja mogą mieć zastosowanie. Są to w szczególności:

• umowa sprzedaży
• umowa o dzieło
• umowa zlecenie
• umowa o remont
• umowa o roboty budowlane

Warto nadmienić, że rękojmia i gwarancja będą miały zastosowanie niezależnie od tego, czy umowa zawierana jest między przedsiębiorcą a konsumentem (B2C) czy pomiędzy dwoma przedsiębiorcami (B2B). W tej drugiej sytuacji, w niektórych przypadkach możliwe jest jednak wyłączenie rękojmi i gwarancji w umowie.

Rękojmia- czym jest

Rękojmia jest to reżim odpowiedzialności sprzedawcy za wady fizyczne i prawne, które istniały w momencie przejścia niebezpieczeństwa na kupującego. Rękojmia co do zasady uregulowana jest w umowie sprzedaży, niemniej jednak liczne przepisy szczególne odwołują się do rękojmi przy sprzedaży, zatem przepisy o rękojmi odpowiednio będą stosowane m.in. w umowie o roboty budowlane czy w umowie o dzieło.

Zarówno wada fizyczna jak i wada prawna zostały wyczerpująco zdefiniowane w kodeksie cywilnym. Kupującemu, w przypadku wystąpienia wady może:

• żądać naprawy
• żądać wymiany przedmiotu na nowy, wolny od wad
• złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny
• złożyć oświadczenie o odstąpieniu od umowy.

Co do zasady odpowiedzialność z tytułu rękojmi trwa 2 lata. W tym okresie kupujacy może dochodzić roszczeń określonych powyżej, jeżeli wykaże, że wada istniała w przedmiocie już w momencie sprzedaży. Niemniej jednak w przypadku sprzedaży konsumenckiej jeżeli wada zostanie wykryta w terminie roku od dnia zakupu, domniemuje się, że istniała w momencie przejścia niebezpieczeństwa na konsumenta.

Należy pamiętać o szczególnej ochronie przewidzianej w przepisach dla rękojmi w sprzedaży konsumenckiej. Ustawa o ochronie praw konsumenta oraz kodeks cywilny przewidują, że w obrocie konsumenckim wyłączenie rękojmi nie może mieć miejsca. Rękojmia jest reżimem odpowiedzialności regulowanym głównie przez kodeks cywilny, a modyfikacje w umowie mogą być co do zasady w ograniczonym zakresie.

Gwarancja: cechy kluczowe

Innym reżimem odpowiedzialności jest gwarancja. Różni się od rękojmi w wielu kwestiach, przede wszystkim podstawą gwarancji jest oświadczenie gwaranta, zazwyczaj dokument w formie karty gwarancyjnej.

W gwarancji nie ma ustawowo określonych uprawnień podmiotu w razie wystąpienia wady. W tym zakresie należy się posiłkować przede wszystkim kartą gwarancyjną- gwarant ma co do zasady dużą dowolność w kształtowaniu nie tylko przesłanek, po których spełnieniu odpowiedzialność z tytułu gwarancji się ziści, ale także procedury reklamacyjnej, czasu trwania gwarancji i uprawnień uprawnionego.

Zdarza się, że gwarancja udzielona jest na dłuższy okres czasu niż rękojmia, czyli np. na 5 lat. Warto jednak zwrócić uwagę, czy przy skorzystaniu z gwarancji, uprawniony przestrzegał obowiązków, które zostały na niego nałożone (np. obowiązku dokonywania cyklicznych przeglądów gwarancyjnych.

Co wybrać- rękojmię czy gwarancję?

Odpowiedź na to pytanie w zasadzie nie jest prosta i jednoznaczna. Co do zasady korzystniejsza dla uprawnionego będzie odpowiedzialność z tytułu rękojmi. Przede wszystkim z mocy prawa uprawniony może odstąpić od umowy czy złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny. Przepisy dot. gwarancji nie dają takiego uprawnienia. Z drugiej strony natomiast dokument gwarancyjny (karta gwarancyjna) może przewidywać dłuższy okres trwania gwarancji w stosunku do okresu trwania rękojmi.

W takim przypadku, skorzystanie z gwarancji po wygaśnięciu z rękojmi oczywiście będzie korzystniejsze. W przypadku wyłączenia rękojmi gwarancja może być jedynym możliwym sposobem na dochodzenie roszczeń od wykonawcy czy sprzedawcy.

Z drugiej strony, przede wszystkim w dwuletnim okresie trwania rękojmi zazwyczaj dla kupującego czy zamawiającego korzystniejsze będzie złożenie reklamacji w oparciu o przepisy dot. rękojmi.

Warto nadmienić, że kupujący (czy zamawiający) może korzystać z uprawnień z rękojmi i gwarancji niezależnie.

Alternatywy do rękojmi i gwarancji- jakie są inne opcje dochodzenia swoich praw?

Oprócz gwarancji i rękojmi jako instytucję również umożliwiającą w pewnym stopniu dochodzenie roszczeń za wadliwe wykonanie dzieła jest instytucja odpowiedzialności kontraktowej, która została uregulowana w art. 471 kodeksu cywilnego.

Zgodnie z tą normą, dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Odpowiedzialność ta ma jednak charakter wyłącznie odpowiedzialności odszkodowawczej. W przypadku chęci wystosowania roszczenia w oparciu o odpowiedzialność kontraktową, powód będzie musiał wykazać nie tylko sam fakt wystąpienia szkody, ale także jej wysokość i adekwatny związek przyczynowy.

Podsumowanie

Reżimy odpowiedzialności po zakończeniu umowy mogą być skomplikowane, mając na uwadze, że podobne normy będa miały zastosowanie w prostej sprzedaży konsumenckiej o wartości kilkudziesięciu złotych oraz w wielomilionowej inwestycji z zakresu robót budowlanych. Oczywiście odmienna specyfika obu tych sytuacji będzie uzasadniała odpowiednie stosowanie przepisów- nie będą one zatem stosowane wprost, tylko analogicznie. Może to powodować trudności na gruncie praktycznym.