Koszty zastępstwa procesowego – kto płaci, w jakiej wysokości i na czyją rzecz

Prawdopodobnie każdy, kto uczestniczył w postępowaniu sądowym w charakterze strony – np. pozwanego, powoda, wnioskodawcy lub uczestnika – spotkał się z pojęciem kosztów zastępstwa procesowego.

Dla osoby nie zajmującej się na co dzień prawem ich definicja i znaczenie mogą być niezbyt jasne. Koszty zastępstwa procesowego to kwota pieniężna, którą – co do zasady – strona przegrywająca jest zobowiązana zapłacić stronie wygrywającej spór. Kwotę kosztów zastępstwa procesowego ustala sąd w orzeczeniu kończącym postępowanie. W zależności od ustaleń klienta i pełnomocnika, koszty te mogą być zapłacone na rzecz klienta albo na rzecz pełnomocnika.

Cel instytucji kosztów zastępstwa procesowego

Intencją ustawodawcy, który wprowadził instytucję kosztów zastępstwa procesowego, było zapewnienie stronie możliwości uzyskania zwrotu kosztów wynagrodzenia pełnomocnika. Jeżeli są one płatne na rzecz pełnomocnika, mają walor dodatkowego wynagrodzenia, zaś płatne na rzecz klienta, kompensują – zwykle częściowo – wynagrodzenie, które klient zobowiązał się uiścić pełnomocnikowi za usługi zastępstwa procesowego.

Ile wynoszą koszty zastępstwa procesowego?

Stawki minimalne wynoszą przy wartości przedmiotu sprawy:

• do 500 zł - 90 zł;
• powyżej 500 zł do 1500 zł - 270 zł;
• powyżej 1500 zł do 5000 zł - 900 zł;
• powyżej 5000 zł do 10 000 zł - 1800 zł;
• powyżej 10 000 zł do 50 000 zł - 3600 zł;
• powyżej 50 000 zł do 200 000 zł - 5400 zł;
• powyżej 200 000 zł do 2 000 000 zł - 10 800 zł;
• powyżej 2 000 000 zł do 5 000 000 zł - 15 000 zł;
• powyżej 5 000 000 zł - 25 000 zł.

W przypadku zakończenia sprawy wydaniem nakazu zapłaty w postępowaniach upominawczych lub nakazowych stawki mogą zostać pomniejszone:

• do 500 zł - 60 zł;
• powyżej 500 zł do 1500 zł - 180 zł;
• powyżej 1500 zł do 5000 zł - 600 zł;
• powyżej 5000 zł do 10 000 zł - 1200 zł;
• powyżej 10 000 zł do 50 000 zł - 2400 zł;
• powyżej 50 000 zł do 200 000 zł - 3600 zł;
• powyżej 200 000 zł - 7200 zł.

Korzystanie z usług pełnomocnika profesjonalnego

Strona może działać przez pełnomocnika, a krąg osób mogących występować w tej roli został określony w przepisach prawnych. Jednak tylko w przypadku działania przez pełnomocnika profesjonalnego, strona może żądać od strony przeciwnej zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Koszty te nie przysługują z mocy samego prawa. Chcąc uzyskać ich zwrot, należy zgłosić stosowny wniosek – zwykle już w pierwszym piśmie procesowym składanym przez pełnomocnika.

Pełnomocnikiem profesjonalnym może być adwokat, radca prawny, rzecznik patentowy lub Prokuratoria Generalna Rzeczypospolitej Polskiej, a w postępowaniach administracyjnych również doradca podatkowy.

Kto ustala wysokość kosztów zastępstwa procesowego?

Wysokość kosztów zastępstwa procesowego ustala sąd w oparciu o treść wniosku strony, biorąc pod uwagę m.in. nakład pracy pełnomocnika, stopień skomplikowania sprawy i wartość przedmiotu sporu.

Minimalne stawki określają:

• Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych,
• Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie,
• Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności rzeczników patentowych,
• Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie wynagrodzenia doradców podatkowych w postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

Kiedy koszty mogą przekraczać stawkę minimalną?

W niektórych przypadkach sąd może ustalić koszty zastępstwa procesowego powyżej stawki minimalnej, ale nie więcej niż sześciokrotność tej stawki. Może to nastąpić, gdy:

• pełnomocnik włożył znaczący nakład pracy,
• wartość przedmiotu sporu jest wysoka,
• sprawa była szczególnie złożona,
• wkład pełnomocnika przyczynił się do wyjaśnienia istotnych zagadnień prawnych.

Kiedy nie przysługują koszty zastępstwa procesowego?

Sąd może odstąpić od zasądzenia kosztów zastępstwa procesowego, np. w sprawach prawa pracy, ubezpieczeń społecznych czy postępowaniach nieprocesowych. Również w przypadkach szczególnych, gdy strona przegrywająca znajduje się w trudnej sytuacji finansowej, sąd może zastosować art. 102 Kodeksu postępowania cywilnego, odstępując od zasądzenia kosztów.

Ponadto w przypadku ugody sądowej strony zazwyczaj uzgadniają wzajemne zniesienie kosztów procesu.

Podsumowanie

Koszty zastępstwa procesowego to istotny element postępowania sądowego, który warto omówić z pełnomocnikiem przed wszczęciem sprawy. Jeśli chcesz dowiedzieć się, jakie koszty mogą Cię dotyczyć lub jak uniknąć ich zasądzenia, warto skonsultować się z profesjonalnym prawnikiem.