Osobowe spółki prawa handlowego – poznaj podstawowe różnice

Zgodnie z przepisami Kodeksu spółek handlowych (KSH) spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa, spółka komandytowo-akcyjna, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością i spółka akcyjna to spółki handlowe. Podzielić je można na spółki osobowe oraz spółki kapitałowe. Od wskazanych spółek należy odróżnić spółkę cywilną, nieposiadającą osobowości prawnej, która jest w najprostszym ujęciu umową zawartą pomiędzy wspólnikami.

Czym charakteryzują się osobowe spółki handlowe? Kto może je założyć? Krótką charakterystykę znajdziesz w przygotowanym przez nas artykule.

Spółka jawna

Spółka najczęściej zawierana jest przez osoby działające w tej samej branży, wykonujące działalność o stosunkowo niewielkim ryzyku, na małą bądź średnią skalę. Wśród korzyści wynikających z założenia spółki jawnej wskazać należy:

• stosunkowo niskie koszty funkcjonowania (w porównaniu np. ze spółką z ograniczoną odpowiedzialnością),
• możliwość prowadzenia prostej księgowości,
• brak zastosowania przepisów dotyczących osób prawnych np. ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (CIT),
• możliwość pokrycia wierzytelności z majątku spółki (w określonym zakresie).

Definicja spółki: spółką jawną jest spółka osobowa, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a nie jest inną spółką handlową.

Wspólnicy: wspólnikami spółki jawnej mogą być m.in. osoby fizyczne, osoby prawne np. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

Umowa spółki: umowa spółki powinna być zawarta na piśmie, pod rygorem nieważności, może być sporządzona przy wykorzystaniu wzorca umowy.

Firma spółki jawnej: musi zawierać nazwisko przynajmniej jednego ze wspólników lub kilku/wszystkich wspólników oraz określenie formy prawnej, tj. spółka jawna.

Wkład wspólników: przepisy nie określają minimalnej ani maksymalnej wysokości wkładów, jakie wspólnicy muszą wnieść do spółki. Wspólnicy mogą wnosić zarówno wkłady pieniężne, jak i niepieniężne.

Udział w zyskach i stratach: wspólnicy mają prawo do równego udziału w zyskach i uczestniczą w stratach w tym samym stosunku, jeśli umowa spółki nie stanowi inaczej. Każdy wspólnik ma prawo podziału i wypłaty całości zysku z końcem każdego roku obrotowego oraz żądania corocznie wypłacenia odsetek w wysokości 5% od swojego udziału kapitałowego, nawet gdy spółka poniosła stratę.

Odpowiedzialność za zobowiązania: za zobowiązania spółki odpowiada wspólnik bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką. Odpowiedzialność wspólników jest subsydiarna – co oznacza, że zobowiązania w pierwszej kolejności są realizowane z majątku spółki, a dopiero gdy egzekucja okaże się bezskuteczna wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika, co jednak nie stanowi przeszkody do wniesienia powództwa przeciwko wspólnikowi, zanim egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Odpowiedzialność subsydiarną wspólników należy odróżnić od odpowiedzialności solidarnej ponoszonej przez osoby działające w imieniu spółki od momentu jej zawiązania, aż do wpisania do rejestru.

Spółka partnerska

Tworzona jest przez parterów, w celu wykonywania wolnego zawodu. Może być założona wyłącznie przez osoby, które posiadają uprawnienia do wykonywania określonych zawodów. Korzyści z założenia spółki partnerskiej:

• możliwość świadczenia usług wspólnie z innymi osobami, wykonującymi wolny zawód,
• co do zasady może być zawiązana w celu wykonywania więcej niż jednego wolnego zawodu,
• spółka nie jest podatnikiem podatku dochodowego osób prawnych (CIT),
• ograniczona odpowiedzialność partnerów (zasady ponoszenia odpowiedzialności omówimy poniżej).

Definicja spółki: spółka partnerska to spółka osobowa, utworzona przez wspólników (partnerów) w celu wykonywania wolnego zawodu w spółce prowadzącej przedsiębiorstwo pod własną firmą.

Wspólnicy: partnerami w spółce mogą być osoby uprawnione do wykonywania następujących zawodów: adwokata, aptekarza, architekta, inżyniera budownictwa, biegłego rewidenta, brokera ubezpieczeniowego, doradcy podatkowego, maklera papierów wartościowych, doradcy inwestycyjnego, księgowego, lekarza, lekarza dentysty, lekarza weterynarii, notariusza, pielęgniarki, położnej, fizjoterapeuty, radcy prawnego, rzecznika patentowego, rzeczoznawcy majątkowego i tłumacza przysięgłego.

Umowa spółki: powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności.

Firma spółki partnerskiej: powinna zawierać nazwisko co najmniej jednego partnera, dodatkowe oznaczenie "i partner" bądź "i partnerzy" albo "spółka partnerska" oraz określenie wolnego zawodu wykonywanego w spółce.

Wkład wspólników: tak samo jak w przypadku spółki jawnej, wkład może mieć formę pieniężną oraz niepieniężną.

Udział w zyskach i stratach: co do zasady wspólnicy mają prawo do równego udziału w zyskach i uczestniczą w stratach w tym samym stosunku. Do udziału w zyskach i stratach w spółce partnerskiej zastosowanie mają odpowiednio przepisy odnoszące się do spółek jawnych.

Odpowiedzialność za zobowiązania: odpowiedzialność partnera jest ograniczona – partner nie ponosi odpowiedzialności za:

• zobowiązania spółki powstałe w związku z wykonywaniem przez pozostałych partnerów wolnego zawodu w spółce,
• zobowiązania spółki będące następstwem działań lub zaniechań osób zatrudnionych przez spółkę na podstawie umowy o pracę lub innego stosunku prawnego, które podlegały kierownictwu innego partnera przy świadczeniu usług związanych z przedmiotem działalności spółki.

W przypadku zobowiązań spółki niezwiązanych z wykonywaniem wolnego zawodu partner ponosi odpowiedzialność osobistą, nieograniczoną, solidarną i subsydiarną, co wynika z uregulowań dotyczących spółki jawnej.

Ponadto, umowa spółki może przewidywać, że jeden albo większa liczba partnerów będą ponosić odpowiedzialność tak jak wspólnicy spółki jawnej.

Spółka komandytowa

Spółkę komandytową mogą utworzyć co najmniej dwie osobie, z których przynajmniej jedna musi być komandytariuszem i przynajmniej jedna komplementariuszem. Cechą charakterystyczną spółki jest suma komandytowa – określająca poziom odpowiedzialności wspólnika.

Tego typu formę prawną prowadzonej działalności powinny rozważyć osoby, w przypadku których jeden ze wspólników chce w pełni zaangażować się w prowadzenie spraw spółki, a drugi zapewnia wkład finansowy.

Definicja spółki: spółka komandytowa to spółka, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona.

Wspólnicy: spółkę mogą tworzyć osoby fizyczne, prawne, z tymże byt spółki uzależniony jest od występowania w niej przynajmniej jednego komplementariusza i jednego komandytariusza.

Umowa spółki: umowa powinna być zawarta w formie aktu notarialnego, może być zawarta przy wykorzystaniu wzorca umownego.

Firma spółki komandytowej: firma powinna zawierać nazwisko jednego lub kilku komplementariuszy oraz dodatkowe oznaczenie "spółka komandytowa". Jeżeli komplementariuszem jest osoba prawna, firma powinna zawierać pełne brzmienie firmy (nazwy) tej osoby prawnej, co nie wyklucza zamieszczenia nazwiska komplementariusza, który jest osobą fizyczną. W firmie spółki nie może być oznaczone nazwisko lub firma komandytariusza, w przeciwnym razie odpowiada on wobec osób trzecich tak jak komplementariusz.

Wkład wspólników: wspólnicy mogą wnosić wkłady w formie pieniężnej, jak i niepieniężnej. Wkładu komandytariusza nie mogą stanowić zobowiązanie do wykonania pracy lub świadczenia usług na rzecz spółki oraz wynagrodzenie za usługi świadczone przy powstaniu spółki, chyba że wartość innych jego wkładów do spółki nie jest niższa od wysokości sumy komandytowej. Pewne ograniczenia co do wkładów dotyczą również komplementariuszy będących spółką z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółką akcyjną.

Udział w zyskach i stratach: jeśli umowa spółki nie stanowi inaczej komandytariusz uczestniczy w zysku spółki proporcjonalnie do jego wkładu rzeczywiście wniesionego do spółki, a w stracie do wartości umówionego wkładu, a udział każdego z komplementariuszy jest równy.

Odpowiedzialność za zobowiązania: zgodnie z definicją spółki komandytowej odpowiedzialność komplementariuszy jest nieograniczona, a odpowiedzialność komandytariuszy ogranicza się do wysokości sumy komandytowej. Jeśli wartość wkładu wniesionego przez komandytariusza równa się lub jest wyższy od sumy komandytowej, jest on zwolniony od odpowiedzialność. Natomiast jeśli wysokość wkładu jest niższa od wysokości sumy komandytowej, odpowiada on do wysokości różnicy pomiędzy sumą komandytową a niewniesionym wkładem.

Spółka komandytowo-akcyjna

W odróżnieniu od wymienionych powyżej spółek, w przypadku spółki komandytowo-akcyjnej określona została minimalna wysokość kapitału zakładowego – 50.000,00 zł.

Do spółki, w sprawach nieuregulowanych, odnoszą się odpowiednio przepisy dotyczące spółki jawnej lub spółki akcyjnej.

Definicja spółki: w spółce wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem.

Wspólnicy: wspólnikami mogą być m.in. osoby fizyczne, osoby prawne.

Umowa spółki: statut spółki powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego. Osoby, które go podpisują są założycielami spółki. Natomiast powinni go podpisać – co najmniej - wszyscy komplementariusze.

Firma spółki komandytowo-akcyjnej: firma powinna zawierać nazwiska jednego lub kilku komplementariuszy oraz dodatkowe oznaczenie "spółka komandytowo-akcyjna". W firmie spółki nie może być umieszczone nazwisko/firma akcjonariusza, w przeciwnym razie akcjonariusz ten odpowiada wobec osób trzecich tak jak komplementariusz. Jeśli komplementariuszem jest osoba prawna, firma powinna zawierać jej pełną nazwę.

Wkład wspólników: obowiązkiem komplementariusza jest wniesienie wkładu na kapitał podstawowy. Może on również wnieść wkład na kapitał zakładowy, stając się komplementariuszem – akcjonariuszem. Do wnoszenia wkładów na kapitał zakładowy przez akcjonariusza i komplementariusza – akcjonariusza, odnoszą się regulacje dotyczące wnoszenia wkładów w spółce akcyjnej np. wkłady pieniężne powinny być wniesione jeszcze przed zarejestrowaniem spółki, w wysokości co najmniej jednej czwartej wartości obejmowanych za nie akcji.

Udział w zyskach i stratach: jeśli statut nie stanowi inaczej, komplementariusz oraz akcjonariusz uczestniczą w zysku spółki proporcjonalnie do ich wkładów wniesionych do spółki. W sytuacji, gdy komplementariusz pobiera wynagrodzenie za reprezentację i prowadzenie spraw spółki, nie przysługuje mu udział w zysku spółki w części odpowiadającej wkładowi jego pracy do spółki.

Odpowiedzialność za zobowiązania: komplementariusz ponosi odpowiedzialność bez ograniczeń, a akcjonariusz odpowiedzialności nie ponosi.