Jak przygotować firmę na zmiany w kodeksie pracy z 2023 roku?

Rok 2023 jest obfity w zmiany w różnych ważnych dla przedsiębiorców ustawach.

Dotyczy to m.in. wprowadzenia w życie fundacji rodzinnej, zmian w kodeksie cywilnym, kodeksie spółek handlowych czy zwłaszcza w kodeksie pracy. Zmiany w zakresie prawa pracy w 2023 roku bardzo mocno wpłyną na każdego pracodawcę.

Z czego wynikają zmiany w kodeksie pracy w 2023 roku?

Zmiany w kodeksie pracy, jak większość zmian przepisów dokonywana w ostatnich latach, podyktowana jest koniecznością wdrożenia przepisów unijnych. Regulacjami wprowadzonymi przez UE, które wymusiły konieczność zmiany kodeksu pracy jest przede wszystkim:

• dyrektywa work-life balance
• dyrektywa rodzicielska

Zmiany wprowadzają mechanizmy i regulacje korzystne co do zasady dla pracowników. Nie zawsze jednak zmiany będą odbierane pozytywnie- zwłaszcza przez pracodawców, co szczegółowo opisujemy poniżej.

Nowe rodzaje urlopów

Na mocy ostatniej nowelizacji, do kodeksu pracy wprowadzono nowe rodzaje urlopów, z których może skorzystać w zasadzie każdy pracownik. Są to:

• Urlop opiekuńczy, który przysługuje pracownikowi w ciągu roku kalendarzowego w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej członkiem rodziny lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych. Urlop ten można wykorzystać jednorazowo lub w częściach. Wymiar urlopu wynosi 5 dni, a pracownik nie pobiera z za ten urlop wynagrodzenia.
• Urlop z tytułu siły wyższej. Pracownikowi przysługuje zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem. Wymiar zwolnienia wynosi 2 dni lub 16 godzin w ciągu roku kalendarzowego. Pracownik korzystający z tego zwolnienia zachowuje prawo do 50% wynagrodzenia.

Uprawnienia związane z rodzicielstwem

W tym kontekście przede wszystkim należy wspomnieć, że na podstawie ostatniej nowelizacji kodeksu pracy wydłużono urlopy rodzicielskie. Obecnie wynosi on:

• 41 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie
• 43 tygodni – w przypadkach porodu mnogiego.

Każdemu z pracowników rodziców dziecka przysługuje wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego, a tego urlopu nie można przenieść na drugiego z rodziców dziecka. Dotąd pracownika opiekującego się dzieckiem do ukończenia przez nie 4. roku życia nie wolno było, bez jego zgody, zatrudniać w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej, w systemie przerywanego czasu pracy, jak również delegować poza stałe miejsce pracy. Obecnie okres ten został wydłużony do 8 roku życia dziecka.

Prawo do dodatkowego zatrudnienia

Jedną z istotnych zmian wprowadzanych przez kwietniową nowelizację kodeksu pracy jest brak konieczności uzyskiwania zgody pracodawcy na podejmowanie nowego zatrudnienia. Obecnie kwestia ta nie była jednoznacznie uregulowana w kodeksie pracy. W doktrynie przeważał pogląd, że na podjęcie każdej działalności pracownik musi mieć zgodę pracodawcy (a przynajmniej powinien go o takim fakcie poinformować)- chociażby z uwagi na fakt, że dodatkowe aktywności w czasie wolnym od pracy mogą wpłynąć na jego produktywność w czasie pracy.

Wyjątkiem w tym zakresie jest sytuacja, w której razem z umową o pracę pracodawca podpisuje z pracownikiem umowę o zakazie działalności konkurencyjnej w trakcie trwania stosunku pracy. Nowe regulacje w żaden sposób nie mają wpływu na te umowy. Jeżeli zatem taka umowa o zakazie konkurencji została między stronami zawarta, to pracownik w dalszym ciągu nie ma możliwości podejmowania dodatkowej działalności konkurencyjnej bez zgody pracodawcy.

Próba oceny nowych regulacji i wejście w życie

Z perspektywy pracowników zdecydowanie zmiana kodeksu pracy, która miała miejsce w kwietniu 2023 roku jest korzystna. Nie tylko pracownicy zyskali nowe uprawnienia, ale także zmieniono zasady zawierania umów o pracę na czas określony. Generalnie ich pozycja znacznie się wzmocniła.

Z drugiej strony ze strony pracodawców zmiany nie muszą koniecznie być pozytywnie odbierane. Przede wszystkim nowe rodzaje uprawnień mogą w wielu przypadkach dezorganizować pracę przedsiębiorstwa. Ponadto, uprawnienia związane z rodzicielstwem, w tym dłuższe urlopy, przysługują także ojcom- w praktyce pracodawca musi to uwzględnić planując harmonogramy urlopów na dany rok.

Czy zmiany kodeksu pracy już weszły w życie?

Większość oczywiście tak, bowiem po upływie tzw. vacatio legis, zmiany weszły w życie 26 kwietnia 2023 roku. Dotyczy to oczywiście większości omawianych regulacji, niektóre przepisy wchodzą w życie znacznie później.

Podsumowanie

Z praktycznego punktu widzenia, niezależnie od próby oceny nowych regulacji, której dokonaliśmy powyżej, trzeba wskazać, że zmiana kodeksu pracy ma doniosłe znaczenie dla każdego pracodawcy i działów HR. Wymaga przede wszystkim dostosowania procedur, dokumentacji pracowniczej i często regulaminów pracy. Jeżeli Państwa przedsiębiorstwo potrzebuje wsparcia prawnego w tym zakresie, zachęcamy do kontaktu z zespołem kancelarii.