Skip to main content

W jakich przypadkach pracownik ponosi odpowiedzialność materialną?

Problematyka odpowiedzialności materialnej pracowników uregulowana została w dziale V Kodeksu pracy. W myśl obowiązujących przepisów, wyróżnić można dwa rodzaje odpowiedzialności pracowników – odpowiedzialność na zasadach ogólnych oraz odpowiedzialność za mienie powierzone. Czy pracownik odpowiada wyłącznie w stosunku do szkody wyrządzonej pracodawcy? Co w przypadku wystąpienia szkody u osoby trzeciej? Czy odpowiedzialność pracownika jest nieograniczona? W dzisiejszym artykule przygotowaliśmy zwięzłe odpowiedzi na wszystkie pytania, dokładnie wyjaśniając, zasady ponoszenia odpowiedzialności przez pracownika.

Odpowiedzialność materialna pracownika – rodzaje

Jak wspominaliśmy na wstępie – istnieją dwa rodzaje odpowiedzialności materialnej pracowników, tj.:

  • odpowiedzialność na zasadach ogólnych: dotyczy wszystkich pracowników,
  • odpowiedzialność za mienie powierzone: obejmuje wyłącznie tych pracowników, którym pracodawca powierzył mienie.

W myśl przepisu wyrażonego w art. 114 Kodeksu pracy pracownik, który wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych ze swej winy wyrządził pracodawcy szkodę, ponosi odpowiedzialność materialną, według zasad określonych w rozdziale V Kodeksu pracy.

Odpowiedzialność na zasadach ogólnych

Pracownik ponosi odpowiedzialność materialną względem pracodawcy na zasadzie winy. Odpowiada za wyrządzoną szkodę, jeśli powstała wskutek zawinionego niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych.

Odpowiedzialność na zasadach ogólnych powstaje z chwilą nawiązania stosunku pracy i nie są potrzebne w tym zakresie żadne dodatkowe umowy.

Aby móc mówić o odpowiedzialności pracownika, muszą wystąpić wszystkie ze wskazanych poniżej przesłanek:

  • naruszenie obowiązków pracowniczych,
  • wina pracownika,
  • powstanie szkody,
  • związek przyczynowy, pomiędzy naruszeniem obowiązków pracowniczych, a powstaniem szkody.

To pracodawca jest obowiązany wykazać okoliczności uzasadniające odpowiedzialność pracownika oraz wysokość powstałej szkody.

Granica odpowiedzialności pracownika została precyzyjnie określona - pracownik ponosi odpowiedzialność za szkodę w granicach rzeczywistej straty poniesionej przez pracodawcę i tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego wynikła szkoda. Jak wynika z przytoczonego przepisu, pracodawca nie może podczas szacowania szkody uwzględniać wysokości utraconych korzyści, a jedynie faktyczne uszczuplenie majątku.

Odpowiedzialność pracownika jest ograniczona w następujących przypadkach:

  • pracownik nie ponosi odpowiedzialności za szkodę w takim zakresie, w jakim pracodawca lub inna osoba przyczyniły się do jej powstania albo zwiększenia,
  • pracownik nie ponosi ryzyka związanego z działalnością pracodawcy, a w szczególności nie odpowiada za szkodę wynikłą w związku z działaniem w granicach dopuszczalnego ryzyka.

Granice odpowiedzialności materialnej pracownika zależą również od rodzaju winy. W przypadku winy nieumyślnej odszkodowanie ustala się w wysokości wyrządzonej szkody, jednak nie może ono przewyższać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody. Natomiast jeżeli pracownik umyślnie wyrządził szkodę, jest obowiązany do jej naprawienia w pełnej wysokości – z uwzględnieniem nie tylko straty pracodawcy, ale także utraconych korzyści.

Jeśli do powstania szkody doszło w związku z nieumyślnym działaniem kilku pracowników, każdy z nich ponosi odpowiedzialność za część szkody, stosownie do przyczynienia się do niej i stopnia winy. Natomiast gdy nie jest możliwe ustalenie stopnia winy i przyczynienia się poszczególnych pracowników do powstania szkody, odpowiadają oni w częściach równych. Zupełnie inaczej kształtuje się sytuacja, jeżeli szkoda powstała z winy umyślnej kilku pracowników. W takim przypadku pracownicy ponoszą odpowiedzialność solidarną i są zobowiązani do naprawienia szkody w pełnej wysokości.

W przypadku wyrządzenia przez pracownika przy wykonywaniu przez niego obowiązków pracowniczych szkody osobie trzeciej, zobowiązany do naprawienia szkody jest wyłącznie pracodawca. Nie oznacza to jednak, że pracownik jest zwolniony od odpowiedzialności – pracodawca ma wobec niego roszczenie regresowe.

Omawiając kwestię odpowiedzialności materialnej pracownika należy odnieść się również do możliwości obniżenia wysokości odszkodowania należnego od pracownika, na mocy ugody, zawartej pomiędzy pracownikiem i pracodawcą. Jeżeli naprawienie szkody następuje na podstawie ugody pomiędzy pracodawcą i pracownikiem, wysokość odszkodowania może być obniżona, przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy, a w szczególności stopnia winy pracownika i jego stosunku do obowiązków pracowniczych. Odszkodowanie może zostać obniżone także przez sąd pracy.

Odpowiedzialność pracownika za mienie powierzone

Aby powstała odpowiedzialność pracownika za mienie powierzone muszą zostać spełnione dwa warunki:

  • powierzenie pracownikowi mienia przez pracodawcę z obowiązkiem zwrotu lub wyliczenia się,
  • wystąpienie szkody w mieniu powierzonym.

Powierzenie mienie może mieć różną formę np. odbiór rzeczy za pokwitowaniem, spis z natury.

Najczęściej zgoda pracownika na powierzenie mienia zawarta jest w umowie o pracę bądź odrębnej umowie. Dodatkowe oświadczenie o odpowiedzialności, podpisane przez pracownika, ma jedynie znaczenie dowodowe.

Pracownikowi mogą zostać powierzone:

  • pieniądze, papiery wartościowe lub kosztowności,
  • narzędzia i instrumenty lub podobne przedmioty, a także środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze,
a także inne przedmioty, niewskazane powyżej.

Pracownik ponosi pełną odpowiedzialność za szkodę powstałą w mieniu powierzonym, co oznacza, że bez względu rodzaj winy, odpowiada zarówno za powstałą stratę, jak i utracone korzyści. Od odpowiedzialności tej pracownik może się uwolnić. Musi jednak wykazać, że szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych, a w szczególności wskutek niezapewnienia przez pracodawcę warunków umożliwiających zabezpieczenie powierzonego mienia.

Pracownicy mogą przyjąć wspólną odpowiedzialność za mienie powierzone. Podstawą łącznego powierzenia mienia jest umowa o współodpowiedzialności materialnej, zawarta przez pracowników z pracodawcą na piśmie pod rygorem nieważności. Pracownicy ponoszący wspólną odpowiedzialność materialną odpowiadają w częściach określonych w umowie. Jednakże w razie ustalenia, że szkoda w całości lub w części została spowodowana przez niektórych pracowników, za całość szkody lub za stosowną jej część odpowiadają tylko sprawcy szkody.

Podobnie jak w przypadku odpowiedzialności na zasadach ogólnych, istnieje ograniczenie odpowiedzialności pracownika za mienie powierzone:

  • pracownik nie ponosi odpowiedzialności za szkodę w takim zakresie, w jakim pracodawca lub inna osoba przyczyniły się do jej powstania albo zwiększenia,
  • pracownik nie ponosi ryzyka związanego z działalnością pracodawcy, a w szczególności nie odpowiada za szkodę wynikłą w związku z działaniem w granicach dopuszczalnego ryzyka.

Wysokość odszkodowania może być obniżona na podstawie ugody pomiędzy pracodawcą i pracownikiem lub przez sąd pracy.

Materialna odpowiedzialność pracowników to skomplikowana materia. Szczególnie trudne okazuje się rozgraniczenie, w jakim przypadku pracownik ponosi odpowiedzialność na zasadach ogólnych, a kiedy za mienie powierzone. Dla uproszczenia przekazanych informacji, przygotowaliśmy je w zwięzłej tabeli.

Odpowiedzialność Pracownika

Zapraszamy do zapoznania się z naszymi usługami w zakresie obsługi prawnej. Zajmuje się prawem cywilnym, w tym prawem pracy.

Zapoznaj się z naszą ofertą

  • Jako jedyni ubezpieczamy współpracujących z nami Radców prawnych i Adwokatów, na solidną gwarancję finansową - 1 miliona euro (Każdy włącznie).
  • Nasze usługi przygotowują wyłącznie specjaliści posiadający tytuł Adwokata bądź Radcy prawnego którzy pełnią funkcję Inspektorów Ochrony Danych Osobowych.
  • Zapewniamy pełne zabezpieczenie prawne na rynku E-commerce;
  • Efekt będzie szybki i bez wysiłku – 100 % firm stosujących się do naszych wytycznych przechodziło pozytywnie kontrole GIODO, PUODO i UOKiK-u.

Odpowiedzialność materialna, Prawo pracy, Odpowiedzialność materialna pracownika

  • Kliknięć: 3586