Zdrada małżeńska nie zawsze decyduje o winie niewiernego małżonka

Nawiązanie bliskich relacji z inną osobą, podobnie jak stworzenie pozamałżeńskiego, nieformalnego związku należą do podstawowych przyczyn rozkładu pożycia małżeńskiego. W większości przypadków są one traktowane jako naruszenie obowiązku wierności. Niemniej nie zawsze zdrada małżeńska jest oceniana jako zawiniona podstawa rozkładu pożycia.

Zdrada małżeńska stanowi naruszenie nakazu wzajemnej wierności, bez względu na moment jej wystąpienia, pod warunkiem, że przyczyniło się to do rozkładu pożycia małżeńskiego. W wielu przypadkach nawiązanie przez współmałżonka bliskich stosunków z inną osobą jest wyłączną przyczyną trwałego i zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego, co prowadzi do orzeczenia rozwodu z winy małżonka, który dopuścił się zdrady.

Z winy czy bez orzekania o winie?

Zgodnie z art. 57 § 1 k.r.o. orzekając rozwód sąd orzeka także, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia. Na zgodne żądanie małżonków sąd może jednak zaniechać orzekania o winie. Znaczenie winy w rozkładzie pożycia małżeńskiego sprowadza się do obowiązku alimentacyjnego względem byłego małżonka.

W sytuacji, gdy jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, zaś rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny jest obowiązany przyczyniać się do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, nawet jeżeli nie znajduje się on w niedostatku.

Małżonek rozwiedziony, który został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia nie może domagać się alimentów, nawet jeżeli znajduje się w niedostatku. Wynika to z brzmienia art. 60 § 1 k.r.o.

Obowiązek wierności – podstawowy obowiązek małżonków

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 marca 1999 r. sygn. akt II CKN 220/98 (LEX nr 738090) wskazał, że do podstawowych obowiązków małżonków należy dochowanie wierności (art. 23 k.r.o.). Pogląd ten jest aktualny także obecnie w orzecznictwie. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 września 1954 r., w sprawie o sygn. akt II C 1255/53, (LEX nr 21622) poszedł o krok dalej – stwierdził, że dochowanie wierności małżeńskiej nie podlega dyspozycji stron, dlatego nawet zdrada małżeńska dokonana za zgodą współmałżonka powinna być oceniana jako podstawa rozkładu pożycia małżeńskiego.

Po wystąpieniu rozkładu pożycia, zdrada nie pociąga za sobą winy

Według dominującego poglądu judykatury, niewierność małżeńska, która nastąpiła po faktycznym ustaniu pożycia małżonków, nie może zostać uznana za przyczynę rozkładu pożycia małżeńskiego. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 stycznia 1999 r., sygn. akt III CKN 128/98, LEX nr 738105 wskazał, że związek jednego z małżonków z innym partnerem w czasie trwania małżeństwa, lecz po wystąpieniu zupełnego i trwałego rozkładu pożycia między małżonkami, nie daje podstawy do przypisania temu małżonkowi winy za ten rozkład.

Zdrada małżeńska nie może być uznana za zawinioną przyczynę rozkładu pożycia małżeńskiego w sytuacji, gdy z ustaleń faktycznych w oczywisty sposób wynika, że do trwałego i zupełnego rozpadu więzi między małżonkami doszło jeszcze zanim małżonek nawiązał bliższe relacje z inną osobą.

Pozorna zdrada może być zawinioną przyczyną rozpadu małżeństwa

Choć mogłoby się wydawać, że jedynie rzeczywista zdrada małżeńska doprowadza do rozpadu związku, w orzecznictwie ukształtował się zgoła odmienny pogląd, według którego pozory zdrady należy uznać za równoważne cudzołóstwu. Są to zachowania, które mogą u postronnego obserwatora zostać obiektywnie odebrane jako przejaw niewierności.

Jako przykład można wskazać na zbyt częste przebywanie w towarzystwie innej kobiety lub mężczyzny, częste kontakty telefoniczne, posiadanie zdjęć innej osoby (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 12 marca 2010 r., I ACa 51/10, LEX nr 1120376).

Wybaczenie niewiernemu małżonkowi

Czasami po ujawnieniu aktu niewierności małżeńskiej, małżonkowie decydują się na terapię, pracują nad odbudową związku i odzyskują prawidłowe relacje poprzez wzajemną miłości i przebaczenie niewiernemu małżonkowi. W takich przypadkach trudno o uznanie zdrady małżeńskiej za przyczynę rozpadu pożycia, jeżeli po kilkunastu latach zdradzony małżonek wniesie pozew rozwodowy. Pogląd ten został wyrażony m.in. w orzeczeniu Sądu Najwyższego z dnia 25 sierpnia 1960 r., sygn. akt IV CR 190/60, LEX nr 115422.

Powyżej przytoczone poglądy judykatury wskazują na to, że każdy przypadek rozpadu pożycia małżeńskiego, któremu towarzyszyła zdrada, powinien być oceniany indywidualnie.