Weksel: czy jest jeszcze używany jako forma zabezpieczenia umowy?

Zarówno przedsiębiorcy, jak i osoby fizyczne wchodząc w stosunek prawny z drugim podmiotem, w którym udzielają wysokiej pożyczki zazwyczaj zastanawiają się, w jaki sposób zabezpieczyć wykonanie umowy, czyli w szczególności spłatę zobowiązania. Jedną z najstarszych i najbardziej popularnych w przeszłości form zabezpieczenia wierzytelności był weksel. Czy jest on aktualny również dzisiaj?

Czym jest weksel?

Weksle regulowane są przez jedną z najstarszych będących obecnie w obrocie ustaw- tj. ustawę z dnia 28 kwietnia 1936 r. - Prawo wekslowe.

Weksel jest to rodzaj papieru wartościowego, dokument stanowiący pisemne zobowiązanie wystawcy lub wskazanej przez niego osoby do zapłacenia określonej sumy pieniędzy osobie wymienionej w dokumencie lub jego okazicielowi w oznaczonym terminie.

W obrocie prawnym wyróżnia się w szczególności weksel własny, czyli weksel sola, w którym wystawca zobowiązuje się do zapłacenia określonej osobie w określonym czasie i miejscu sumy wymienionej na wekslu. Oprócz weksla sola wyróżniamy także weksel trasowany. Jest to weksel, w którym trasant poleca trasatowi zapłatę danej kwoty pieniężnej w oznaczonym czasie i miejscu remitentowi wskazanemu na wekslu.

Bardzo popularny jest również tzw. weksel in blanco. Jest to weksel nieuzupełniony co do kwoty. W momencie wystąpienia zadłużenia wierzyciel wpisuje określoną na deklaracji wekslowej kwotę na weksel i wzywa jednocześnie do jego wykupu. Weksel in blanco jest korzystny dla wierzyciela- może on wpisać na nim względnie dowolną kwotę (niemniej jednak musi być to kwota wynikająca z deklaracji wekslowej.

Z uwagi na fakt, że ustawa prawo wekslowe ma niespełna 90 lat i została poddawana względnie nielicznym nowelizacjom, zastosowany w niej język może zdawać się trochę archaiczny. To może natomiast sprawiać trudności interpretacyjne osobom, które nie zajmują się interpretacją prawa na co dzień.

Czy weksel jest jeszcze używany w obrocie?

W związku z faktem, że obecnie mamy w obrocie obecne inne formy zabezpieczenia wierzytelności, wiele osób może zastanawiać się, czy weksel jest jeszcze używany w obrocie prawnym?

Pomimo faktu, że prawo wekslowe i sama koncepcja weksla w polskim systemie prawnym jest długoletnia, to weksel nadal jest bardzo popularną formą zabezpieczenia umowy czy innego rodzaju zobowiązania. Weksle stosowane są głównie w obrocie bankowym podczas zaciągania pożyczki czy kredytu. Nie oznacza to jednak że w obrocie prywatnym, pozabankowym weksel nie będzie miał zastosowania. Przedsiębiorcy mogą zabezpieczać swoje umowy wekslem i ściśle związaną z nim deklaracją wekslową.

Jak mam sporządzić weksel?

Tak jak wspominaliśmy powyżej, w celu zabezpieczenia umowy wekslem, konieczne jest sporządzenie nie tylko weksla, ale przede wszystkim deklaracji wekslowej. Sporządzenie deklaracji wekslowej i poprawnego dokumentu weksla nie jest proste, a błędy formalne w tym zakresie mogą przesądzać o upadku całego zabezpieczenia w związku z brakiem jego skuteczności prawnej.

Główną przewagą weksla nad innymi formami zabezpieczeń jest niski koszt sporządzenia i szybkość jego sporządzenia. Weksel nie wymaga formy aktu notarialnego, a dla jego skuteczności wystarczy tylko zwykła forma pisemna. W związku z powyższym, jeżeli przedsiębiorca chce w toku swojej działalności zabezpieczać umowy wekslem, to powinien zwyczajnie przygotować dobry wzór weksla który będzie w przyszłości powielany, stosowany w wielu umowach.

Sporządzenie prawnie skutecznego wzoru weksla nie jest proste, warto zatem podczas jego opracowywania skorzystać z usług wyspecjalizowanej kancelarii prawnej, która zajmuje się zabezpieczeniem umów, w tym ma doświadczenie w zakresie prawa wekslowego.

Co z wekslem nieważnym?

Co w przypadku gdy osoba wypełniająca weksel pomyli się podczas jego wypełnienia? Co w przypadku utraty weksla, czy jego zniszczenia (na przykład poprzez zalanie)?

Tak jak wspominaliśmy powyżej, weksel jest papierem wartościowym. Oznacza to, że sam egzemplarz dokumentu jest niezwykle ważny. Wiele podmiotów (na przykład banki) przechowują weksle w sejfach i wyciągają je dopiero gdy zachodzi taka potrzeba. Utrata bądź błędne wypełnienie weksla nie może być w żaden sposób naprawione. Co do zasady na wekslach nie są dopuszczalne skreślenia czy poprawki korektorem. Weksel musi być poprawnie wypełniony aby nie budził żadnych wątpliwości sądu.

Wątpliwości co do wymogów formalnych weksla mogą przesądzić o tym, że sąd odmówi wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym (o którym piszemy poniżej). W takiej sytuacji wierzyciel nie będzie mógł skorzystać z głównej korzyści weksla, czyli szybszego postępowania sądowego.

Jakie korzyści daje weksel?

Przede wszystkim główną korzyścią weksla są uproszczenia w procedurze windykacyjnej. Wierzyciel nie musi udowadniać swojego roszczenia od początku i uczestniczyć w skomplikowanym procesie sądowym. Dla osób które swoje roszczenia wywodzą z weksla przewidziano specjalny tryb- postępowanie nakazowe. Jeżeli powód wnosi pozew z weksla Sąd wydaje nakaz zapłaty (nie jest to jednak nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, od którego można bezpłatnie sporządzić sprzeciw). Nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym cechuje się tym, że dłużnik może do niego wnieść zarzuty. Zarzuty te podlegają jednak opłacie. W związku z powyższym mniejsza część dłużników zdecyduje się wnieść zarzuty do nakazu zapłaty, ponieważ nie chcą lub nie mogą ponosić dodatkowej opłaty sądowej.

Ponadto postępowanie nakazowe z weksla jest szybsze. Sąd bada co do zasady wyłącznie czy weksel został wypełniony w sposób formalny i czy koresponduje z deklaracją wekslową. Sąd nie musi w postępowaniu nakazowym badać wszystkich okoliczności faktycznych i prawnych i może ograniczyć się jedynie do kwestii formalnych weksla.

Nakaz zapłaty z weksla zatem jest zbliżony raczej do wyroku sądu pierwszej instancji niż do nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym. Warto nadmienić, że nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym zaopatrzony w klauzulę wykonalności jest tytułem wykonawczym. Oznacza to, że wierzyciel może na jego podstawie wszcząć egzekucję komorniczą.