Zawezwanie do próby ugodowej już nie przerwie biegu przedawnienia

Ustawa z dnia 2 grudnia 2021 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Poz. 2459, dalej jako: „Ustawa zmieniająca”) wprowadziła istotną zmianę w zakresie skutku prawnego wniesienia do sądu wniosku o zawezwanie do próby ugodowej.

Zmiana weszła w życie w dniu 30 czerwca 2022 r. Wnioski o zawezwanie do próby ugodowej, które wpłynęły do sądów najpóźniej w dniu 29 czerwca 2022 r. będą oceniane zatem według starych przepisów – jako powodujące przerwę w biegu przedawnienia. Natomiast od dnia 30 czerwca 2022 r. wniosek o zawezwanie do próby ugodowej wywoła nieco inny skutek.

Przerwa biegu przedawnienia

Ustawa zmieniająca nie wprowadziła żadnych szczególnych reguł temporalnych wskazując jedynie termin wejścia w życie regulacji. Istotne znaczenie ma art. 8 Ustawy zmieniającej, zgodnie z którym standardowo do postępowania pojednawczego wszczętego przed wejściem w życie nowych przepisów (czyli do dnia 29 czerwca 2022 r.), stosuje się przepisy dotychczasowe.

Przerwa biegu przedawnienia powoduje, że termin biegu przedawnienia biegnie na nowo od dnia ustania przyczyny, która tę przerwę spowodowała. W odniesieniu do postępowania pojednawczego inicjowanego przez złożenie wniosku o zawezwanie do próby ugodowej skutek przerwy biegu przedawnienia ustępował w dniu zakończenia postępowania pojednawczego, czyli w praktyce najczęściej w dniu posiedzenia, podczas którego sąd stwierdził, że do zawarcia ugody nie doszło.

Skutek postępowania pojednawczego od 30 czerwca 2022 r.

Ustawa zmieniająca wprowadziła nowelizację w zakresie art. 121 Kodeksu cywilnego poprzez dodanie do jego treści pkt 5 i 6. Zgodnie ze znowelizowanym brzmieniem powyższego przepisu, bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu również co do roszczeń objętych umową o mediację – przez czas trwania mediacji oraz co do roszczeń objętych wnioskiem o zawezwania do próby ugodowej – przez czas trwania postępowania pojednawczego.

Czy warto wszcząć postępowanie pojednawcze?

Powyższa zmiana przepisu wpływająca na skutek postępowania pojednawczego dla biegu terminu przedawnienia roszczenia ma istotny wpływ na ocenę tego, czy w danej sprawie warto skorzystać z tego instrumentu prawnego. Można przypuszczać, że zmiana obowiązująca od dnia 30 czerwca 2022 r. przyczyni się do ograniczenia zakresu stosowania wniosku o zawezwanie do próby ugodowej tylko do tych sytuacji, w których rzeczywistym i nadrzędnym celem wierzyciela będzie doprowadzenie do zawarcia ugody z dłużnikiem.

Jednakże do zawarcia ugody może dojść również po wytoczeniu powództwa, zatem dla wierzyciela bardziej opłacalne będzie wystąpienie z pozwem. Opłata sądowa od wniosku o zawezwanie do próby ugodowej jest obliczana w taki sam sposób, jak od pozwu, przy czym wynosi ona jedną piątą tej opłaty – zgodnie z art. 19 ust. 3 pkt 3 Ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1125).

Liczba postępowań pojednawczych toczących się w polskich sądach w najbliższych latach powinna zatem ulec zmniejszeniu, zważywszy że głównym celem inicjowania postępowań pojednawczych było właśnie spowodowanie przerwy biegu przedawnienia. Bez względu jednak na to, jaki jest skutek zainicjowania postępowania, w niektórych sprawach, wniosek o zawezwanie do próby ugodowej może przynieść optymalne efekty dla każdej ze stron.

Ponadto, w przypadku otrzymania z sądu wniosku o zawezwanie do próby ugodowej, warto złożyć odpowiedź na taki wniosek, podnosząc zarzut jego instrumentalnego zastosowania – zwłaszcza w odniesieniu do wniosku o zawezwanie do próby ugodowej złożonego do dnia 29 czerwca 2022 r. włącznie.

Wszczęcie postępowania pojednawczego jako nadużycie prawa

Wierzyciele mogą nadal nadużywać postępowania pojednawczego – jednak już w celu zawieszenia biegu przedawnienia. Jeżeli propozycja ugodowa jest rażąco wygórowana i niemożliwa do przyjęcia w świetle stanu faktycznego sprawy lub występują przesłanki formalne stanowiące podstawę do odrzucenia wniosku, warto podnieść odpowiednie zarzuty w odpowiedzi na wniosek i wskazać sądowi podstawę do odrzucenia takiego wniosku o zawezwanie do próby ugodowej. Wówczas nie wywoła on żadnego skutku prawnego. Jak słusznie wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 12 marca 2020 r. wydanego w sprawie o sygn. akt IV CSK 583/18: „Skutek przerwy biegu przedawnienia w rezultacie złożenia wniosku o zawezwanie do próby ugodowej następuje niezależnie od tego, czy ugoda została zawarta, czy też do jej zawarcia nie doszło. Skutek ten nie powstanie w sytuacji, w której wniosek o zawezwanie do próby ugodowej został zwrócony albo odrzucony lub postępowanie pojednawcze zostało umorzone.” (Wyrok SN z 12.03.2020 r., IV CSK 582/18, LEX nr 3107532).

Korzystanie z zawezwania do próby ugodowej może być uznawane za nadużycie prawa procesowego, zwłaszcza w przypadku, gdy jest to kolejny wniosek o zawezwanie do próby ugodowej. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 12 marca 2020 r. wydanym w sprawie o sygn. akt IV CSK 583/18 zajął stanowisko, zgodnie z którym: „Wniosek o zawezwanie do próby ugodowej nie stanowi czynności bezpośrednio zmierzającej do dochodzenia roszczenia w rozumieniu art. 123 § 1 pkt 1 k.c., gdy jego celem jest tylko wydłużenie okresu zaskarżalności wierzytelności przez doprowadzenie do przerwy biegu przedawnienia roszczenia. Sąd powinien zawsze badać, czy pierwszy lub kolejny wniosek o zawezwanie do próby ugodowej stanowi czynność mogącą doprowadzić do realizacji roszczenia i jaki jest jej rzeczywisty cel.” (Wyrok SN z 12.03.2020 r., IV CSK 582/18, LEX nr 3107532).

Kancelaria Prawna „LEGATO” posiada bogate doświadczenie w zakresie prowadzenia postępowań o zawezwanie do próby ugodowej – zarówno po stronie podmiotu wzywającego do zawarcia ugody, jak i po stronie zawezwanego do próby ugodowej.