Szkody spowodowane zatruciem Odry – co dalej z ustawą o wypłacie odszkodowań?

W dniu 26 sierpnia 2022 r. do Sejmu wpłynął rządowy projekt ustawy o szczególnym wsparciu podmiotów poszkodowanych w związku z sytuacją ekologiczną na rzece Odrze. W dniu 2 września 2022 r. ustawa została uchwalona przez Sejm, natomiast w dniu 05 września 2022 r. ustawa została przekazana do Prezydenta i Marszałka Senatu.

Prace nad ustawą nie zostały jeszcze zakończone. Senat wniósł poprawki do ustawy, a następnie skierował projekt do Komisji Polityki Społecznej i Rodziny dnia 09 września 2022 r. Akt prawny, o którym mowa w tytule, będzie określał zasady wypłaty jednorazowego świadczenia pieniężnego podmiotom, które poniosły szkodę w następstwie sytuacji na rzece Odrze. Wprawdzie ustawa nie weszła jeszcze w życie, ponieważ proces legislacyjny nie został formalnie zakończony i aktu nie ogłoszono, jednakże ustawodawca przewidział moc wsteczną obowiązywania ustawy – od dnia 01 sierpnia 2022 r.

Osoby uprawnione do świadczenia

Projekt ustawy odwołuje się do definicji płatnika składek zamieszczonej w art. 4 pkt 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Z 2022 r. poz. 1009, 1079, 1115 i 1265), przy czym z zakresu podmiotowego wyłączono jednostki budżetowe i samorządowe zakłady budżetowe.

Dodatkowe warunki, które według projektu ustawy będzie musiał spełnić podmiot ubiegający się o wypłatę świadczenia, są następujące:

• prowadzenie na dzień 31 lipca 2022 r. pozarolniczej działalności oznaczonej według polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) 2007, jako przeważającej,
• zgłoszenie się do ZUS w terminie do dnia 31 lipca 2022 r. jako płatnik składek z datą obowiązku opłacania składek nie późniejszą niż 1 lipca 2022 r.,
• uzyskanie miesięcznego przychodu z działalności w rozumieniu przepisów podatkowych niższego o co najmniej 50% w stosunku do przychodu uzyskanego w jednym z dwóch miesięcy poprzedzających albo w analogicznym miesiącu roku poprzedniego, w związku z sytuacją ekologiczną na rzece Odrze,
• zgłoszenie w terminie do dnia 31 lipca 2022 r. co najmniej jednej osoby do ubezpieczeń
emerytalnego i rentowych z datą powstania ubezpieczeń emerytalnego i rentowych nie późniejszą niż 1 lipca 2022 r. i pozostawanie co najmniej jednej osoby w tych ubezpieczeniach,
• zgłoszenie w terminie do dnia 31 lipca 2022 r. do ZUS co najmniej jednego adresu prowadzenia pozarolniczej działalności na obszarze powiatów wskazanych w rozporządzeniu, na obszarze których znajdują się gminy, w których na dzień 31 lipca 2022 r. była prowadzona pozarolnicza działalność.

Wszystkie przesłanki muszą być spełnione łącznie, co oznacza, że nowo powstałe zakłady pracy, które nie zdążyły ze zgłoszeniem pracowników przed terminami opisanymi wyżej oraz podmioty niezatrudniające pracowników, nie będą mogły liczyć na wsparcie, jeżeli ustawa zostanie uchwalona w takim kształcie.

Poza tym, projekt ustawy zakłada, że kody przeważającej działalności gospodarczej, które będą objęte wsparciem finansowym, zostaną ustalone w drodze Rozporządzenia Rady Ministrów, podobnie jak miesiące, za które jednorazowe świadczenie będzie przysługiwać. Prawo do świadczenia będzie obwarowane szeregiem warunków określonych w ustawie i doprecyzowanych w rozporządzeniu.

Wysokość jednorazowego świadczenia

Projekt ustawy zakłada, że prawo do jednorazowego świadczenia będzie ustalane przez ZUS. Ten podmiot będzie też odpowiedzialny za wypłatę świadczenia. Pomoc finansowa ma z założenia mieć charakter jednorazowy, jednakże będzie ono przysługiwało za każdego ubezpieczonego zgłoszonego w terminie do dnia 31 lipca 2022 r. do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych z datą powstania ubezpieczeń emerytalnego i rentowych nie późniejszą niż 1 lipca 2022 r., pozostającego w tych ubezpieczeniach w ostatnim dniu miesiąca, za który będzie przyznawane świadczenie. Wysokość świadczenia ustalono w projekcie na poziomie 3010 zł od ubezpieczonego.

Projekt ustawy zakłada, że przy ustalaniu wysokości jednorazowego świadczenia nie będą uwzględniane osoby zgłoszone do ubezpieczeń przez płatnika składek lub z urzędu przez ZUS po dniu 31 lipca 2022 r.

Termin złożenia wniosku o świadczenie

Jeżeli ustawa zostanie utrzymana w takim kształcie, w jakim jej tekst jest udostępniony na oficjalnej stronie internetowej Sejmu RP, przedsiębiorcy, którzy zamierzają ubiegać się o wypłatę świadczenia, powinni śledzić akty wykonawcze wydawane na podstawie art. 4 tej ustawy, czyli Rozporządzenia Rady Ministrów zawierające kody PKD i miesiące, za które można otrzymać świadczenie.

Dopiero po ustaleniu tych informacji będzie możliwe zweryfikowanie, czy danemu podmiotowi przysługuje prawo do świadczenia pieniężnego. Ponadto, projekt ustawy przewiduje termin na złożenie wniosku wynoszący 4 miesiące od ostatniego dnia miesiąca, za który można ubiegać się o świadczenie. Wnioski będą składane elektronicznie, za pośrednictwem profilu informacyjnego utworzonego w systemie udostępnionym przez ZUS.

Dalsze prace nad ustawą o szczególnym wsparciu podmiotów poszkodowanych w związku z sytuacją ekologiczną na rzece Odrze można śledzić na stronie internetowej Sejmu RP pod linkiem: https://www.sejm.gov.pl/Sejm9.nsf/PrzebiegProc.xsp?nr=2548, gdzie został również udostępniony tekst projektu.

Na tym etapie procesu legislacyjnego, omówiona wyżej treść projektu ustawy nie jest jeszcze prawem oraz nie jest pewne, w jakim kształcie ustawa wejdzie w życie. Z pewnością jednak pomoc finansowa z budżetu państwa nie będzie przeznaczona dla każdego przedsiębiorcy, który poniósł szkodę w związku z sytuacją na rzece Odrze.