Członek zarządu nie zawsze odpowiada za zobowiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością

Członek zarządu nie zawsze odpowiada za zobowiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością

Organy podatkowe po umorzeniu egzekucji prowadzonej przeciwko spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z powodu bezskuteczności egzekucji, mogą wszcząć postępowanie w sprawie ustalenia solidarnej odpowiedzialności członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością za jej zaległości podatkowe.

Zazwyczaj członkowie zarządu zaczynają czynnie brać udział w postępowaniu, kiedy organ podatkowy wezwie ich do przedłożenia dodatkowych dokumentów lub złożenia wyjaśnień. Niemniej w trosce o swoje interesy majątkowe warto aktywnie brać udział w postępowaniu już od chwili otrzymania postanowienia o wszczęciu postępowania w sprawie ustalenia solidarnej odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe spółki. Zadaniem organu podatkowego jest wykazanie, że członek zarządu ponosi odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe spółki i będzie do tego dążył. Rolą pełnomocnika procesowego w postępowaniu podatkowym jest natomiast wykazanie, że jego mandant nie ponosi żadnej odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe spółki – albo wystąpiły przesłanki egzoneracyjne, które z tej odpowiedzialności go zwalniają.

Odpowiedzialność członka zarządu za zobowiązania spółki – ramy czasowe

Podstawowe znaczenie dla ustalenia odpowiedzialności członka zarządu za zobowiązania spółki – poza sprawdzeniem czy zaległości podatkowe nie uległy przedawnieniu - mają czas powstania zobowiązań podatkowych oraz okres pełnienia funkcji członka zarządu.

Ramy czasowe odpowiedzialności członka zarządu zostały określone w art. 116 § 2 ordynacji podatkowej i obejmuje ona:



• zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, których termin płatności upływał w czasie pełnienia obowiązków członka zarządu,


• zaległości wymienione w art. 52 o.p. (nienależne i nieprawidłowo ustalone nadpłaty i zwrot podatku) oraz art. 52a o.p. (nienależnie pobrane wynagrodzenie płatników lub inkasentów) powstałe w czasie pełnienia obowiązków członka zarządu.

Informacje o okresie pełnienia funkcji członka zarządu organ podatkowy pozyskuje z Krajowego Rejestru Sądowego. Niemniej wpis do KRS ma charakter deklaratoryjny, a w praktyce może się okazać, że:



• członek zarządu złożył rezygnację, ale wpis tej zmiany do KRS został dokonany z opóźnieniem,


• członek zarządu złożył rezygnację, ale pomimo tego faktycznie nadal podejmował aktywne działania pełniąc obowiązki członka zarządu,


• członek zarządu został wpisany do KRS, ale z powodu obiektywnych przeszkód faktycznie nie mógł pełnić swoich obowiązków.

W takich przypadkach po stronie członka zarządu leży obowiązek wykazania, że faktyczny okres pełnienia obowiązków członka zarządu w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością nie odpowiada ramom czasowym wynikającym z KRS.

W orzecznictwie sądów administracyjnych wielokrotnie podkreślano, że istotne znaczenie ma ustalenie, czy w czasie powstania zaległości podatkowych, dana osoba podejmowała aktywne działania z zakresu prowadzenia spraw spółki. Naczelny Sąd Administracyjny wprost wskazał, że pełnienia funkcji członka zarządu nie można utożsamiać z wpisem do rejestru handlowego, ale „(…) należy przy dokonywaniu jego wykładni mieć na względzie możliwość oceniania okoliczności faktycznych, dotyczących możliwości rzeczywistego oddziaływania na sprawy danej spółki przez osobę tylko formalnie figurującą w rejestrze jako członek zarządu.”

W przedmiocie przeszkód w sprawowaniu funkcji członka zarządu po wpisie do KRS wypowiedział się natomiast Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie, który wskazał, że:

„Przesłanka, o której mowa w art. 116 § 2 o.p., tj. pełnienie funkcji członka zarządu ma charakter obiektywny: istotne jest, czy dana osoba pełniła taką funkcję faktycznie, tzn. miała nieograniczoną możliwość sprawowania funkcji, niezależnie od dopełnienia wymogów formalnych. Możliwość przyjęcia, że przesłanka nie została zrealizowana zachodzi jedynie wtedy, kiedy dana osoba nie mogła wykonywać swojej funkcji ze względu na obiektywne i nie dające się usunąć przeszkody, jak np. ciężka choroba, wyłączająca możliwość działania. Z całą pewnością nie stoi na przeszkodzie przeniesieniu odpowiedzialności sytuacja, gdy członek zarządu dobrowolnie ogranicza swoje możliwości działania, np. nie wypełnia obowiązków albo w ich wypełnianiu posługuje się innymi osobami.”

Zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości we właściwym czasie

Kolejnym przypadkiem, kiedy członek zarządu nie odpowiada za zobowiązania spółki jest sytuacja, w której wykaże on, że we właściwym czasie złożył wniosek o ogłoszenie upadłości spółki.

Jak wskazał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w wyroku z dnia 22 września 2020 r:

„Ordynacja podatkowa nie definiuje pojęcia "czasu właściwego" na zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości. Zatem pojęcie to należy wykładać przy uwzględnieniu celu postępowania upadłościowego, (jakim jest jak największe i proporcjonalne zaspokojenie wierzycieli, przy czym zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości winno nastąpić w czasie, gdy spółka posiadała jeszcze majątek w stopniu umożliwiającym pokrycie kosztów postępowania upadłościowego i zaspokojenie wierzycieli co najmniej w znacznej części) i treści przepisów ustawy z 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze.”

Tak kategoryczne ustalenie „właściwego czasu” jest zatem szersze niż przesłanki niewypłacalności dłużnika wskazane w art. 11 ustawy prawo upadłościowe. Należy podkreślić, że w judykaturze przyjmuje się również, że samo wykonywanie zobowiązań w sytuacji, gdy przekraczają one wartość majątku spółki, nie świadczy o tym, że spółka pozostaje wypłacalna. Sam fakt regulowania niektórych zobowiązań – podatkowych lub niepodatkowych – nie przesądza o chwili powstania niewypłacalności.

Należy się również odnieść do art. 21 ust. 1 prawa upadłościowego, zgodnie z którym wniosek o ogłoszenie upadłości powinien zostać zgłoszony w sądzie nie później niż w terminie trzydziestu dni od dnia, w którym powstała podstawa do ogłoszenia upadłości.

Niezawinione niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości

Dokonanie błędnej oceny sytuacji finansowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w ocenie judykatury wiąże się z konsekwencją poniesienia odpowiedzialności subsydiarnej za zobowiązania spółki, gdy egzekucja z jej majątku okaże się bezskuteczna. Dlatego też wykazanie braku winy członka zarządu w niezgłoszeniu wniosku o ogłoszenie upadłości we właściwym czasie jest bardzo trudne.

Wina w niezgłoszeniu wniosku o ogłoszenie upadłości jest postrzegana szeroko i obejmuje zarówno winę umyślną, jak i nieumyślną, nazywaną niedbalstwem. Niedbalstwo pojawia się już wówczas, gdy członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością powinien i mógł przewidywać, że nastąpi niewypłacalność spółki.

Specyficzny przypadek braku winy członka zarządu w niezgłoszeniu wniosku o ogłoszenie upadłości spółki został wskazany przez ustawodawcę w art. 116 § 1a o.p.:

„Jeżeli obowiązek zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości powstał i istniał wyłącznie w czasie, gdy prowadzona była egzekucja przez zarząd przymusowy albo przez sprzedaż przedsiębiorstwa na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, uznaje się, że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez winy członka zarządu.”

Wskazanie mienia spółki, z którego może być prowadzona egzekucja

Odrębną przesłanką wyłączającą odpowiedzialność solidarną członka zarządu za zobowiązania podatkowe spółki jest wskazanie przez niego mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.

Członek zarządu może zwolnić się z odpowiedzialności za zaległości podatkowe spółki, jeżeli wskaże organowi konkretne mienie należące do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, dotychczas nieujawnione w postępowaniu egzekucyjnym - gdyby było ono ujawnione egzekucja nie byłaby bezskuteczna i organ nie sięgnąłby do kieszeni członków zarządu.

Mienie wskazane przez członka zarządu powinno nadawać się do egzekucji, rzeczywiście istnieć, a przy tym być dostępne dla organu egzekucyjnego. Samo przedstawienie spisu przedmiotów należących do spółki, bez wskazania ich okresu eksploatacji oraz miejsca położenia przedmiotów, nie jest wystarczające. Może się bowiem okazać, że organ nie będzie mógł efektywnie prowadzić egzekucji z powodu:

• braku wiedzy o tym, gdzie znajduje się mienie,
• nieopłacalności prowadzenia egzekucji ze wskazanego mienia, z uwagi na jego znikomą wartość (np. sprzęt elektroniczny o długim okresie eksploatacji, używane meble itd.).

Wówczas organ podatkowy uzna, że pomimo przedstawienia składników mienia spółki, prowadzenie z nich egzekucji nie będzie efektywne oraz nie pozwoli na pokrycie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.

1. Wyrok WSA we Wrocławiu z 9.07.2020 r., I SA/Wr 801/19, LEX nr 3042611; Wyrok NSA z 2.07.2020 r., II FSK 891/20, LEX nr 3058821.
2. Wyrok NSA z 25.06.2020 r., II FSK 743/20, LEX nr 3065055.
3. Wyrok WSA w Krakowie z 18.06.2020 r., I SA/Kr 536/19, LEX nr 3065057.
4. Wyrok WSA w Gliwicach z 22.09.2020 r., I SA/Gl 1573/19, LEX nr 3067904.
5. Wyrok NSA z 22.09.2020 r., II FSK 1556/18, LEX nr 3075657.
6. Wyrok NSA z 23.09.2020 r., II FSK 1392/18, LEX nr 3062863.
7. Wyrok WSA w Olsztynie z 3.09.2020 r., I SA/Ol 238/20, LEX nr 3064296.