Kary za łamanie lockdownu - „straszak” dla niepokornych przedsiębiorców

Kary za łamanie lockdownu - „straszak” dla niepokornych przedsiębiorców

Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. z 2021 r., poz. 159, dalej jako: u.z.z.z.) doczekała się wielu nowelizacji. Jedna z nich, która weszła w życie w dniu 1 kwietnia 2020 r. wprowadziła do ustawy nowy rozdział, który od początku wzbudza kontrowersje w środowisku prawniczym.

Ów nowy rozdział zatytułowany przez „racjonalnego” ustawodawcę jako: „Rozdział 8a – Kary pieniężne” odnosi się do kar pieniężnych za niestosowanie się do ustanowionych w okresie pandemii nakazów, zakazów lub ograniczeń i za niewykonanie decyzji o skierowaniu do pracy przy zwalczaniu epidemii. Zgodnie z art. 46 ust. 1 i 2 u.z.z.z. o wprowadzeniu stanu zagrożenia epidemicznego lub epidemii decyduje wojewoda lub minister zdrowia, w zależności od obszaru zagrożenia w drodze rozporządzenia, w którym mogą być ustanowione nakazy i zakazy oraz ograniczenia.

Wysokość kar ma odstraszać

Zgodnie z art. 48a ust. 1 u.z.z.z. wysokość kar w zależności od rodzaju naruszeń może być następująca:

• Kara od 5000 PLN do 30.000 PLN – za naruszenie ograniczenia przemieszczania się, obowiązku kwarantanny, ewakuacji, opuszczenie strefy zero, obowiązku noszenia maseczek,
• Kara od 10.000 PLN do 30.000 PLN – za naruszenie nakazu udostępnienia nieruchomości, lokali, terenów i dostarczenia środków transportu do działań przeciwepidemicznych przewidzianych planami przeciwepidemicznymi oraz naruszenie czasowej reglamentację zaopatrzenia w określonego rodzaju artykuły (tzw. artykuły „na kartki”),
• Kara od 10 000 PLN do 30.000 PLN – za naruszenie czasowego ograniczenia funkcjonowania określonych instytucji lub zakładów pracy, zakazu organizowania zgromadzeń, obowiązku wykonania określonych zabiegów sanitarnych, ograniczenia prowadzenia działalności gospodarczej i korzystania z lokali lub terenów,
• Kara od 5000 PLN do 10.000 PLN – za naruszenie obowiązku przeprowadzenia szczepień ochronnych, obowiązku poddania się badaniom lekarskim przez osoby chore i podejrzane o zachorowanie,
• Kara od 5000 PLN do 30.000 PLN – za niewykonanie decyzji o skierowaniu do pracy przy zwalczaniu epidemii.

Oznacza to, że bez względu na to, jaką działalność gospodarczą prowadzisz, za naruszenie lockdownu możesz otrzymać karę od 10.000 PLN do 30.000 PLN.

Decyzja o natychmiastowej wykonalności

Wymiar kary pieniężnej jest w zasadzie dowolny, ale powinien mieścić się w granicach ustawowych. Dowolność wynika z faktu, że nie różnicuje się wysokości kar administracyjnych od określonych ustawowych kryteriów, takich jak ryzyko narażenia na zachorowanie i tym podobne. Wysokość kary pieniężnej jest zależna od uznania organu – państwowego powiatowego inspektora sanitarnego. Kara za niewykonanie decyzji o skierowaniu do pracy jest nakładana przez wojewodę lub ministra zdrowia.

Ustawodawca wskazuje, że decyzja nakładająca na przedsiębiorcę karę pieniężną podlega natychmiastowemu wykonaniu z dniem jej doręczenia. Nie oznacza to jednak, że nie można się od niej odwołać. Rygor natychmiastowej wykonalności może zostać wstrzymany na wniosek przedsiębiorcy przez organ rozpatrujący odwołanie.

Kary pieniężne zasilają budżet państwa

Strumień pieniędzy pochodzących od przedsiębiorców płynie wprost do budżetu państwa – chyba że decyzja zostanie zaskarżona. Nietrudno się domyślić, że dla jednoosobowego przedsiębiorcy, który nie ma kapitału zapasowego, obowiązek zapłaty kary 30.000 PLN może powodować konieczność zamknięcia działalności i likwidacji miejsc pracy. Wiąże się to ze zwiększeniem stopy bezrobocia oraz zwiększenia udziału społeczeństwa korzystającego z pomocy państwa. Kto pod kim dołki kopie, ten sam w nie wpada.

Nie ma pobłażania dla „recydywistów”

Jeżeli przedsiębiorca zostanie przyłapany na prowadzeniu działalności gospodarczej w czasie lockdownu, a do drzwi jego firmy ponownie zapuka sanepid i ponownie stwierdzi naruszenie zakazu, kara może być wyższa niż powyżej wskazane.

Ustawodawca zachęca sanepid do tego, aby w przypadku ponownego naruszenia zakazu wysokość kary pieniężnej nie była niższa od kary wymierzonej poprzednio. Na przykład, w przypadku gdy sanepid wymierzył karę w wysokości 30.000 PLN, to druga kara za to samo naruszenie również musi wynieść nie mniej niż 30.000 PLN.

Co więcej, górny pułap kary pieniężnej zwiększa się o 25%. Oznacza to, że górna granica kary już nie wyniesie 30.000 PLN, ale 37.500 PLN.

Co na to sądy administracyjne?

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu w wyroku z dnia 27.10.2020 r. wskazał, że „Żaden przepis upoważnień ustawowych zawartych w art. 46 ust. 4 i art. 46b ustawy z 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi nie zawiera umocowania do określania w rozporządzeniu zakazów prowadzenia działalności gospodarczej.”

Jak wskazał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu w cytowanym wyżej wyroku „Z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP wynika, że ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.”

W ocenie Sądu ograniczenie prowadzenia działalności gospodarczej mogłoby być wprowadzone – ale jedynie w przypadku wystąpienia stanu klęski żywiołowej, który to nie został jednak wprowadzony. WSA w Opolu umorzył postępowanie w związku z jego bezprzedmiotowością, stwierdzając, że do naruszenia zakazu nie doszło, ponieważ zakaz został wprowadzony niezgodnie z Konstytucją. Sąd odmówił zastosowania kontrolowanego rozporządzenia Rady Ministrów wprowadzającego ograniczenia w prowadzeniu działalności gospodarczej.

Więcej informacji o podstawach podważenia kary finansowej za naruszenie lockdownu znajdziesz tutaj.

1. Wyrok WSA w Opolu z 27.10.2020 r., II SA/Op 219/20, LEX nr 3093916..