Prawo holdingowe: co zmienia dla spółek prawa handlowego?

Od dłuższego czasu w polskim ustawodawstwie postulowano wprowadzenie ram prawnych dla działalności dla grup spółek, dzięki którym pewne rozwiązania byłyby przewidziane już na szczeblu ustawowym, a nie tylko w umowie (np. ramowej umowie o współpracy). Podmioty lobbujące za tymi zmianami dopięły swego- 5 kwietnia 2022 roku Prezydent podpisał nowelizację zawierającą tzw. prawo holdingowe.

W jakim akcie prawnym zawarto prawo holdingowe?

Wielu przedsiębiorców może mieć problemy ze znalezieniem ustawy “prawo holdingowe”. Dlaczego? Ponieważ taka ustawa nie obowiązuje, a prawem holdingowym potocznie określa się nowe przepisy wprowadzone w ustawie z dnia 15 września 2000 roku Kodeks spółek handlowych.

Opisywana nowelizacja to bowiem nic innego niż nowe przepisy dodane do już istniejącego KSH. To, że prawo holdingowe nie zostało wprowadzone w osobnym akcie prawnym w żaden sposób jednak nie umniejsza znaczeniu tej nowelizacji.

Najważniejsze założenia

Tak jak wspomniano powyżej, wprowadzenie do KSH prawa holdingowego jest bardzo znaczącą zmianą w systemie prawa spółek. Jakie są główne założenia tej nowelizacji? Poniżej przytaczamy wybrane z nich, które mogą znacząco wpłynąć na wybrane grupy podmiotów.

1. sformalizowanie działalności grup spółek

Prawo holdingowe przede wszystkim wprowadza do obrotu prawnego nowe przepisy dotyczące funkcjonowania grupy spółek. Według przewidzianej w KSH definicji legalnej, grupę spółek tworzą spółka dominująca i spółka albo spółki zależne (wszystkie muszą być kapitałowe) kierujące się zgodnie z uchwałą o uczestnictwie w grupie wspólną strategią, interesem grupy.

Narzędziem realizowania strategii grupy spółek mają być tzw. wiążące polecenia spółki matki wydawane spółce córce przez spółkę dominującą

Procedura wiążącego polecenia jest uregulowana w zasadzie dość szczegołowo: wymaga ono dla swej ważności:

• formy pisemnej lub elektronicznej
• powinno wskazywać ma co najmniej oczekiwane przez spółkę dominującą zachowanie spółki zależnej w związku z poleceniem,
• spodziewane korzyści lub szkody spółki zależnej,
• przewidywany sposób oraz termin naprawienia szkody wynikłej z wykonania polecenia.

Wykonanie polecenia przez spółkę córké będzie wymagać uprzedniej uchwały jej zarządu. Spółka córka jednak będzie miała możliwość odmówić wykonania polecenia, jeśli doprowadziłoby ono do zagrożenia jej niewypłacalnością.

2. pozycja spółki dominującej

Pozycja ustrojowa spółki dominującej co do zasady będzie dość mocna. Po pierwsze, może ona wydawać spółkom córkom wiążące polecenia

Po drugie, spółka dominująca może żądać od spółki zależnej wykupienia udziałów wspólników lub akcjonariuszy mniejszościowych, jeśli posiada ona bezpośrednio co najmniej 90% kapitału zakładowego spółki zależnej

Po trzecie, zgodnie z ogólną zasadą ujawniania grup spółek do KRS, zapewne uwidocznione w rejestrze będzie, która spółka w danej grupie spółek jest spółką dominującą.

3. Wzmocnienie rady nadzorczej

Ponadto, w grupach spółek znacząco wzmocniona będzie pozycja rady nadzorczej. Po wejściu w życie nowelizacji rada nadzorcza będzie miała znacznie większe kompetencje niż dotychczas. Nowe kompetencje będą obejmowały w szczególności:

• Rada nadzorcza będzie mogła ustanowić doraźny lub stały komitet składający się z jej członków do pełnienia określonych czynności nadzorczych.
• Jeżeli umowa spółki będzie to dopuszczać, rada nadzorcza może podjąć uchwałę w sprawie zbadania na koszt spółki określonej sprawy dotyczącej działalności spółki lub jej majątku przez wybranego tzw. doradcę rady nadzorczej.
• Doradca może zostać wybrany również w celu przygotowania określonych analiz oraz opinii. Zarząd spółki natomiast ma zapewnić doradcy dostęp do dokumentów i udziela mu żądanych informacji.

Z dodatkowymi przywilejami i uprawnieniami rady nadzorczej wiążą się jednak także obowiązki. Zgodnie z nowymi przepisami każdy członek zarządu, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej powinien przy wykonywaniu swoich obowiązków dołożyć staranności wynikającej z zawodowego charakteru swojej działalności oraz dochować lojalności wobec spółki. Za przekroczenie tych norm osoba naruszająca będzie ponosiła odpowiedzialność odszkodowawczą.

Wejście w życie

Zgodnie z postanowieniami ustawy, ma ona wejść w życie w terminie 6 miesięcy od dnia podpisania. Nowelizacja wprowadzająca prawo holdingowe została uchwalona pod koniec marca a następnie podpisana przez prezydenta na początku kwietnia 2022 roku.

W praktyce oznacza to, że spółki prawa handlowego będą mogły od października 2022 roku korzystać z nowych rozwiązań.

Warto wykorzystać czas pozostały do wejścia w życie nowych przepisów do ich pogłębionej analizy i możliwości wykorzystania w bieżącej działalności.

Jak można wykorzystać nowe rozwiązania?

Przede wszystkim warto nadmienić, że grupę mogą utworzyć wyłącznie spółki kapitałowe. Oznacza to, że w grupie spółek nie może uczestniczyć np. spółka komandytowa czy spółka jawna.

Przede wszystkim grupy spółek mogą okazać się bardzo przydatne przy realizacji dużych przedsięwzięć, które mogą przerosnąć możliwości jednej, mniejszej spółki kapitałowej. Co prawda w polskim porządku prawnym istnieją już pewne uregulowania prawne mogące pomóc podmiotom w tym celu (np. możliwość powołania konsorcjum czy tzw. joint venture), niemniej jednak prawo holdingowe jest pierwszą możliwością uregulowaną w dużej mierze na gruncie ustawowym, co może być wygodniejsze dla przedsiębiorców (brak konieczności regulowania całej materii współpracy w złożonej umowie).

Z drugiej strony jednak niektóre przepisy mają tzw. charakter ius cogens, co oznacza, że nie będzie możliwe wyłączenie ich zastosowania w drodze umowy stron, co może doprowadzić do tego, że nie zawsze regulacje prawa holdingowego okażą się korzystne dla danej grupy spółek.

Zachęcamy zatem do dokonania pogłębionej analizy dostępnych możliwości i wykładni nowych regulacji celem oceny, czy dla Państwa działalności prawo holdingowe wprowadza korzystne, możliwe do wykorzystania zmiany.