Zmiany w Kodeksie karnym od 1 stycznia 2023 r. – nowe typy przestępstw i zmiany w systemie kar

Zgodnie z art. 7 Ustawy z dnia 5 sierpnia 2022 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny wykonawczy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1855), w obrębie Kodeksu karnego zostanie wprowadzonych kilka istotnych zmian. Dotyczą one między innymi nowych typów przestępstw.

Niektóre zmiany odnoszą się do zakresu zastosowania środka w postaci świadczenia pieniężnego na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej oraz do warunkowego przedterminowego zwolnienia. Zmiany wprowadzone na podstawie art. 7 Ustawy z dnia 5 sierpnia 2022 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny wykonawczy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1855) wejdą w życie z dniem 1 stycznia 2023 r.

Nowelizacja przepisów o świadczeniu pieniężnym

Świadczenie pieniężne jest środkiem karnym wymienionym w art. 39 pkt 7 Kodeksu karnego. Orzeczenie przez sąd świadczenia pieniężnego na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej, na podstawie art. 43a § 2 Kodeksu karnego, będzie obowiązkowe nie tylko w razie skazania sprawcy za przestępstwo określone w art. 178a § 1, art. 179 lub art. 180 Kodeksu karnego, ale również w przypadku:

• sprowadzenia bezpośredniego niebezpieczeństwa zdarzenia powszechnie niebezpiecznego (art. 164 § 1 Kodeksu karnego),
• sprowadzenia niebezpieczeństwa dla życia lub zdrowia wielu osób albo dla mienia w wielkich rozmiarach (art. 165 § 1 Kodeksu karnego),
• finansowania przestępstwa o charakterze terrorystycznym (art. 165a § 1 lub 2 Kodeksu karnego),
• wytwarzania lub obrotu substancjami niebezpiecznymi (art. 171 § 1, 2 lub 3 Kodeksu karnego)
• sprowadzenia bezpośredniego niebezpieczeństwa katastrofy w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym (art. 174 § 1 Kodeksu karnego),
• niedostosowania się do polecenia zatrzymania pojazdu mechanicznego (art. 178b Kodeksu karnego),
• elektronicznej korupcji seksualnej małoletniego (art. 200a § 1 lub 2 Kodeksu karnego),
• propagowania pedofilii (art. 200b Kodeksu karnego),
• przechowywania, posiadania lub uzyskiwania dostępu do treści pornograficznych z udziałem małoletniego, produkowania rozpowszechniania, prezentowania, przechowywania lub posiadania treści przedstawiających wytworzony albo przetworzony wizerunek małoletniego uczestniczącego w czynności seksualnej (art. 202 § 4b lub 4c Kodeksu karnego),
• niestosowania się do orzeczonych środków karnych (art. 244 Kodeksu karnego),
• rozpowszechniania treści mogących ułatwić popełnienie przestępstwa o charakterze terrorystycznym (art. 255a § 1 lub 2 Kodeksu karnego),
• udziału w zorganizowanej grupie przestępczej (art. 258 § 1 Kodeksu karnego),
• posiadania broni palnej lub amunicji bez wymaganego zezwolenia (art. 263 § 2 Kodeksu karnego).

Minimalna wysokość świadczenia będzie wynosiła 5000 zł, zaś maksymalna – 60.000 złotych.

Ustawodawca nie zrezygnował z ustalenia odmiennego minimalnego poziomu świadczenia pieniężnego w razie skazania sprawcy za przestępstwo określone w art. 178a § 4 Kodeksu karnego, które zgodnie z obecnym brzmieniem przepisu wynosi 10.000 złotych. Ten sam limit dolny będzie dotyczył skazania sprawcy za przestępstwo określone w art. 202 § 3, 4 lub 4a Kodeksu karnego, art. 258 § 2, 3 lub 4 Kodeksu karnego i art. 263 § 1 Kodeksu karnego. Górny limit pozostanie bez zmian i wyniesie 60.000 złotych również w odniesieniu do tych przestępstw.

Zmiany w zakresie przedterminowego warunkowego zwolnienia

Obecnie osoba skazana w warunkach recydywy zwykłej może ubiegać się skutecznie o warunkowe przedterminowe zwolnienie po odbyciu dwóch trzecich kary, natomiast skazany w warunkach recydywy wielokrotnej – po odbyciu trzech czwartych kary. Od 1 stycznia 2023 r. wymóg odbycia trzech czwartych kary będzie odnosił się także do każdego skazanego, wobec którego wydano prawomocne postanowienie stwierdzające, że bezprawnie utrudniał wykonanie kary pozbawienia wolności.

Nowe typy przestępstw w Kodeksie karnym od 1 stycznia 2023 r.

W Kodeksie karnym pojawi się nowe przestępstwo pod art. 223a Kodeksu karnego – publiczne nawoływanie do udostępnienia informacji dotyczących życia prywatnego funkcjonariusza organu powołanego do ochrony bezpieczeństwa publicznego albo funkcjonariusza Służby Więziennej. Przestępstwo będzie zagrożone karą pozbawienia wolności do lat trzech. Sankcją są objęte informacje, których udostępnienie może spowodować zagrożenie bezpieczeństwa funkcjonariusza lub jego osoby najbliższej.

Zagrożone karą pozbawienia wolności będzie również udostępnienie tego typu informacji bez zgody funkcjonariusza organu powołanego do ochrony bezpieczeństwa publicznego albo funkcjonariusza Służby Więziennej. Wymiar ustawowy kary wynosi od 3 miesięcy do lat 5. Przestępstwo będzie stypizowane w art. 223b Kodeksu karnego.

Oba typy będą odnosiły się w osobnych paragrafach do byłych funkcjonariuszy publicznych. W przypadku przestępstwa polegającego na udostępnieniu informacji bez zgody funkcjonariusza ustawodawca przewidział dodatkowo typ kwalifikowany – udostępnienie przez publiczne rozpowszechnienie – zagrożony karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

Od 1 stycznia 2023 r. będzie obowiązywał również art. 242 § 1a Kodeksu karnego, wskazujący na penalizację czynu polegającego na samowolnym opuszczeniu wyznaczonego miejsca wykonywania pracy lub samowolnego pozostawania poza nim, przez osobę pozbawioną wolności orzeczeniem sądu lub prawnym nakazem wydanym przez inny organ państwowy, przebywającą bez dozoru poza zakładem karnym lub aresztem śledczym w związku z wykonywaniem pracy. Powyższe przestępstwo będzie zagrożone karą grzywny, karą ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Taki sam wymiar kary obecnie obowiązuje w odniesieniu do ucieczki z zakładu karnego (tzw. bezprawne samouwolnienie).