Nowelizacja kodeksu postępowania cywilnego: co zmienia w praktyce?

W 2023 roku w życie wchodzi wiele zmian w prawie. Zmiany dotyczą między innymi nowelizacji Kodeksu Pracy, zniesienia stanu zagrożenia epidemicznego czy zmiany w kodeksie cywilnym. Ustawodawca zdecydował się zmienić także kodeks postępowania cywilnego. W praktyce oznacza to, że każda osoba planująca wszcząć nowe postępowanie sądowe na przykład o zapłatę czy o zachowek musi wziąć pod uwagę najnowsze regulacje. Czego dotyczy nowelizacja i jaki ma wpływ na procesy sądowe w 2023 roku?

Kiedy zmiany KPC wchodzą w życie?

Tekst ustawy został uchwalony jeszcze w marcu 2003 roku, chociaż prace nad nim rozpoczęły się jeszcze w roku 2022. Najnowsza zmiana kodeksu postępowania cywilnego weszła w życie 1 lipca 2023 roku. Istotne jest że ten termin ma kluczowe znaczenie dla spraw nowych, które po tym terminie zostały do sądu wniesione. W większości przypadków znowelizowane regulacje nie będą dotyczyły spraw które są w toku (na przykład w kontekście właściwości sądu, co opisujemy poniżej).

W kontekście kpc należy wskazać inną dużą nowelizację kodeksu postępowania cywilnego która miała miejsce również W lipcu 2019 roku. obecna nowelizacja ma za zadanie poprawić niedoskonałości zawarte w nowelizacji z 2019 roku.

Jakie zmiany przewidziano w nowelizacji?

Nie można bagatelizować znaczenia lipcowej nowelizacji Kodeksu Postępowania Cywilnego zawiera ona bowiem szereg istotnych zmian. Dotyczą one zwłaszcza właściwości sądów, wyodrębnienia postępowań konsumenckich, wprowadzenia nowego rodzaju pełnomocnictwa czy zmian w strukturze pism procesowych. Nie są to jednak wszystkie zmiany, a poniżej opisujemy tylko naszym zdaniem najistotniejsze z nich.

• postępowanie konsumenckie

Nowelizacja kpc z 2019 roku wprowadziła ponownie do obrotu prawnego postępowania gospodarcze, czyli spory cywilne między dwoma przedsiębiorcami, które cechują się zwiększonym formalizmem.

Nowelizacja z 2023 roku wprowadza natomiast tak zwane postępowania konsumenckie czyli postępowania z powództwa konsumentów przeciwko przedsiębiorcy lub z powództwa przedsiębiorcy przeciwko konsumentowi.

Najistotniejsza w tym kontekście jest kwestia podjęcia przez powoda próby polubownego rozwiązania sporu. Wydaje się obecnie, że sądy nie przykładają wystarczającej uwagi do kontrolowania, czy przedsiębiorca rzeczywiście podjął próbę polubownego rozwiązania sporu przed wniesieniem pozwu. Po lipcowej nowelizacji brak wyczerpania drogi polubownej może skutkować nawet zasądzeniem od przedsiębiorcy-powoda na rzecz konsumenta dwukrotności kosztów postępowania.

• nowy rodzaj pełnomocnictwa

Korzystna zwłaszcza dla osób przebywających na stałe poza granicami kraju może być zmiana w zakresie pełnomocnictw. Nowelizacja Kodeksu Postępowania Cywilnego wprowadza do obrotu prawnego nowy rodzaj pełnomocnictwa- pełnomocnictwo do odbioru korespondencji sądowej.

Co ciekawe pełnomocnik do odbioru korespondencji z sądu nie musi być adwokatem czy radcą prawnym. W praktyce będzie można udzielić takiego pełnomocnictwa na przykład członkowi rodziny, który nie jest nawet prawnikiem.

Jest to szczególnie korzystne ponieważ obecnie odbiór korespondencji sądowej przez osobę nie będącą adresatem może być znacznie utrudniony. Zwłaszcza jeżeli adresat na przykład pracuje za granicą i nie ma możliwości odbioru przesyłki, brak odebrania przesyłki może zakończyć się negatywnymi skutkami procesowymi, na przykład fikcją doręczenia. Warto zatem ustanowić pełnomocnika do odbioru korespondencji sądowej

• zmiany we właściwości sądów

Chyba najważniejszą zmianą zarówno dla pełnomocników profesjonalnych jak i zwykłych uczestników postępowania jest zmiana w zakresie właściwości rzeczowej sądu. Do 1 lipca 2023 roku do sądów rejonowych trafiały sprawy o zapłatę w których wartość przedmiotu sporu nie przekraczała 75 000 zł. Sprawy powyżej tej wartości należały do właściwości sądów okręgowych.

Obecnie natomiast sądy rejonowe mogą rozpatrywać sprawy do 100 000 zł. Celem tej regulacji jest odciążenie sądów okręgowych, których w skali kraju jest znacznie mniej, a które oprócz spraw w pierwszej instancji muszą sprawować także kontroli instancyjną (na przykład rozpatrywać sprawy jako sąd odwoławczy).

Kwestia zwiększenia właściwości rzeczowej sądów rejonowych w praktyce budzi jednak wiele kontrowersji, zwłaszcza wśród sędziów, co opisujemy poniżej.





Próba oceny nowych regulacji

Przepisy obowiązują raptem kilka dni, zatem trudno jest dokonać jednoznacznej ich oceny. Na razie możemy jedynie zwrócić Państwa uwagę na kilka istotnych aspektów w sprawie.

Po pierwsze nowelizacja ma relatywnie krótkie vacatio legis i wchodzi w życie w okresie urlopowym. Z uwagi na absencje sędziów zwłaszcza tych wyższej instancji i różne opóźnienia w komentarzach do przepisów można się spodziewać wielu niejasności, zwłaszcza w początkowej fazie obowiązywania ustawy. De lege ferenda wskazuje się, że tak doniosłe nowelizacje powinny mieć znacznie dłuższe vacatio legis.

Po drugie, sędziowie sądów rejonowych, którzy i tak mają wiele spraw swoich referatach wskazują że rozszerzenie właściwości sądów rejonowych pogłębi zatory w rozpoznawaniu spraw pierwszej instancji.

Z drugiej strony sędziowie sądów okręgowych wskazują że w związku z inflacją próg właściwości sądów rejonowych (który notabene został ustalony w roku 2006) powinien zostać podwyższony i w tym zakresie ich zdaniem nowelizacja jest jak najbardziej zasadna.

Podsumowanie