Padłeś ofiarą oszustwa internetowego? Sprawdź, jakie kroki możesz podjąć, aby odzyskać pieniądze.

Niejedna osoba padła ofiarą oszustwa internetowego, zwiedziona obietnicą wysokich zysków. Każda historia ma indywidualny charakter, jednak można dostrzec pewne podobieństwa. Podobny jest również schemat działania po ujawnieniu oszustwa.

Oszustwo internetowe to pojęcie ogólne, dotyczące wszystkich przestępstw tego typu, do których popełnienia sprawca wykorzystał technologie internetowe, a zatem w szczególności oszustwa polegające na pobraniu środków finansowych z rachunku bankowego ofiary przestępstwa za pomocą podszycia się pod aplikację bankowości mobilnej, a także oszustwa polegające na wprowadzeniu ofiary przestępstwa w błąd za pomocą obietnicy wysokich zysków. W drugiej sytuacji sprawca nawiązuje kontakt z ofiarą, buduje jej zaufanie, a następnie unika wypłaty rzekomego wypracowanego zysku. W międzyczasie ofiara dokonuje kilku przelewów na wskazany przez sprawcę rachunek wierząc, że rzeczywiście inwestuje swoje środki pieniężne. Po ujawnieniu oszustwa kontakt z rzekomym doradcą finansowym lub brokerem nagle się urywa.

Nie zwlekaj ze zgłoszeniem podejrzenia popełnienia przestępstwa

W obu opisanych wyżej przypadkach sposób działania sprawcy jest inny, jednakże w obu przypadkach dochodzi do popełnienia przestępstwa oszustwa. Należy pamiętać, że im szybciej zostanie zgłoszone zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, tym większe szanse, że sprawca zostanie wykryty. Sprawcy nie działają jednostkowo – zazwyczaj oszustwa są realizowane na szeroką skalę w stosunku do dużych grup osób – np. użytkowników aplikacji bankowości mobilnej określonych banków. Wiele ofiar oszustw internetowych dzieli się swoimi doświadczeniami z innymi internautami, aby przestrzec przed działaniem przestępców.

Zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa powinno zawierać szczegółowy opis przebiegu działania sprawcy, informację o wysokości środków pieniężnych, które sprawca przetransferował na swój rachunek, albo których, dotyczyły przelewy wykonywane przez ofiarę przestępstwa w nadziei na osiągnięcie zysków. Do zawiadomienia należy załączyć informacje o świadkach, a także wszelkie dokumenty – elektroniczne i papierowe, które dotyczą oszustwa.

Zgłoś sprawę do banku, który prowadzi twój rachunek bankowy

W przypadku, gdy do oszustwa doszło w następstwie podszycia się przez przestępcę pod aplikację bankowości mobilnej, ofiara oszustwa powinna zgłosić sprawę do banku prowadzącego rachunek bankowy, którego dotyczyła rzekoma aplikacja.

Wypłata środków pieniężnych przez bank na rzecz osoby nieuprawnionej oraz dokonanie przelewu bez zlecenia posiadacza rachunku mają charakter nienależytego wykonania zobowiązania wynikającego z umowy o prowadzenie rachunku bankowego. Przyczyną zatwierdzenia przelewów na zlecenie sprawcy przestępstwa oszustwa jest naruszenie przez pracowników banku ogólnego obowiązku należytej staranności wobec każdej osoby, z którą nawiązują oni kontakt w ramach wykonywania obowiązków. Na powyższym stanowisku stanął Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 13 grudnia 2018 r. wydanym w sprawie o sygn. akt I AGa 322/18, w którym Sąd stwierdził również, że obowiązek ten wynika z charakteru działalności oraz jej specyfiki związanej z dysponowaniem środkami pieniężnymi. Naruszenie tego obowiązku jest zaniechaniem o charakterze bezprawnym, za które bank Sąd Apelacyjny w Krakowie wskazał, że ponosi winę na zasadzie art. 415 k.c. W tych okolicznościach może zatem dojść do zbiegu odpowiedzialności banku - kontraktowej i deliktowej. W przypadku roszczenia o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym, przedawnia się ono w terminie określonym art. 4421.§ 1 k.c.

W orzecznictwie został ukształtowany pogląd, zgodnie z którym, jeżeli transakcje zostały zrealizowane bez zgody płatnika i w okolicznościach, za które nie ponosi on odpowiedzialności, a następnie płatnik dokonał zgłoszenia wystąpienia nieautoryzowanych transakcji, obowiązek zwrotu kwot nieautoryzowanych transakcji ciąży na dostawcy, którym w tym przypadku jest bank.

Kogo pozwać – bank czy sprawcę oszustwa?

Zawiadomienie skierowane do banku powinno być zgłoszone natychmiast po zorientowaniu się, że z rachunku bankowego zniknęły środki finansowe. Wówczas bank może jeszcze anulować zlecenie i odzyskać środki pieniężne. W zakresie, w jakim środki finansowe nie zostały odzyskane należy zwrócić się do banku z wezwaniem do zapłaty. Niezależnie od powyższego warto złożyć zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, o którym była mowa wyżej. Jeżeli bank spełni świadczenie na rzecz pokrzywdzonego, sam stanie się podmiotem pokrzywdzonym i będzie mógł przyłączyć się do postępowania. Natomiast jeżeli bank odmówi zapłaty pokrzywdzony może wystąpić przeciwko niemu z powództwem o zapłatę, albo pozwać sprawcę – o ile został wykryty i jest wypłacalny.

Bank ponosi odpowiedzialność niezależnie od odpowiedzialności sprawcy. Do poszkodowanego należy wybór, który podmiot pozwie o zapłatę. Bank nie ponosi odpowiedzialności, jeżeli przelewy zostały wykonane przez poszkodowanego na rachunek wskazany przez sprawcę. W takiej sytuacji zlecenia przelewu pochodziły od osoby uprawnionej.

1. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 13 grudnia 2018 r., sygn. akt I AGa 322/18, LEX nr 2701479.
2. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 24 maja 2018 r., sygn. akt VI ACa 217/17, LEX nr 2589538.